مقاله در مورد تولید مثل

 مقاله کامل در مورد تولید مثل

 

 جاندارانی که پیرامون ما هستند یا تک سلولی و یا پر سلولی هستند هر یک از این جانداران توانایی دارند که هم نوع خود را به وجود آورند. به عبارت دیگر تولید مثل کنند.  در این مقاله ابتدا پیش مقدمه ای در مورد تولید مثل تمامی جانداران از جمله حیوانات و گیاهان را بیان می کنیم و سپس سراغ تولید مثل در انسان ها خواهیم رفت… اهمیت تولید مثل: همه ی موجودات زنده برای بقای خود فعالیت هایی مانند: تنفس کردن، رشد کردن، …. انجام می دهند. اما یکی از مهمترین کارهای موجودات زنده فعالیت در جهت بقای نسل خود است. اگر جانداری نتواند فعالیت غیر تولید مثل انجام دهد از بین می رود اما اگر این گونه از جانداران نتواند فعالیت تولید مثل انجام دهد نسل جاندار منقرض خواهد شد. بقای نسل در جاندار به عوامل ارثی محیطی جاندار مربوط می شود. توانایی مقاومت یک جاندار در برابر بیماری ها، شکار شدن، عوامل محیطی، آب و هوا، تغییرات دما، بلایای طبیعی مانند زلزله، سیل، آتشفشان از جمله عوامل محیطی و ارثی هستند.  

 تولید مثل غیر جنسی:  در تولید مثل غیر جنسی جاندار به مرحله ای از رشد خود که می رسد می تواند تکثیر شود و افراد جدیدی را به وجود آورد. بسیاری از جانداران ساده که ساختمان بدنی ساده ای دارند و برخی گیاهان به این روش زیاد می شوند مانند: باکتریها، تک سلولی ها، برخی گیاهان و جانداران. در روش تولید مثل غیر جنسی همه ی جانداران تکثیر یافته یک گونه و کاملا مانند هم بوده و خصوصیات ساختمانی و حیاتی یکسانی دارند. در این جانداران اگر شرایط محیطی تغییر کند و این شرایط برای جاندار مضر باشد همه ی نسل آنها از بین می رود.    دونیم شدن:  در این روش یک جاندار مانند: آسیب تقسیم می شود و به جاندار که از نظر اندازه تقریبا ساده است تبدیل می شود.    جوانه زدن:  بعضی از جانداران مانند هیدر به این روش زیاد می شوند در این روش برآمدگی کوچکی در بدن جاندار ایجاد می شود و کم کم به جانداری مستقل تبدیل شده و ممکن است از بدن جاندار اولیه جدا شود یا همچنان متصل باقی بماند مانند: هیدر آب شیرین و مخمرنان.   قطعه قطعه شدن: در این روش بدن جاندار به چندین قطعه تقسیم می شود پس بعضی، یا همه ی آنها به جاندار بالغ تبدیل می شود مثلا جلبک اسپیروژیر با این روش زیاد می شود. این گیاهان نیز با روش تولید مثل غیرجنسی زیاد می شوند. تولید مثل رویشی در گیاهان به دو طریق طبیعی و مصنوعی صورت می گیرد.    ساقه زیر زمینی: بعضی از گیاهان با ساقه زیر زمینی زیاد می شوند،ساقه های زیر زمینی کلروفیل ندارند و دارای برگ های قهوه ای فلس مانند دارند.  ریزم:  ریزم تقریبا به صورت افقی در خاک رشد می کند در انتهای این ساقه ها جوانه انتهای وجود دارد، مانند مهد سلیمان.   غده:  غده به منزله ی انتهای ساقه است که دارای اندوخته غذایی است مانند سیب زمینی.   پیاز:  در پیاز تعدادی برگ بدون سبزینه وجود دارد که اطراف جوانه قرار دارد. (مانند پیاز خوراکی) سنبل.بنه:  بنه نسبت به پیاز ساقه بزرگ تری دارد اما فاقد فلس های متعدد است، مانند: زعفران و گلایل.   هاگزایی: در این روش تولید مثل هاگ به وجود می آید هاگ یک سلول ویژه است که توسط جاندار اولیه تولید می شود. و به تنهایی و به طور مستقیم جاندار به وجود می آورد. مثلا در کپک نان هاگ ها در اندام هایی به نام هاگدان تولید می شود. پس از رسیدن هاگ در هاگدان، هاگدان پاره می شود و هاگ ها همراه باد و آب به نقاط مختلف می روند.    تولید مثل جنسی: در این روش تولید مثل باید دو نوع سلول جنسی نر و ماده وجود داشته باشد این سلول ها با هم ترکیب شده و اولین سلول جاندار جدید که سلول تخم نام دارد به وجود می آید.     بنابر این در روش تولید مثل جنسی گامت نر (سلول جنسی نر) و گامت ماده (سلول جنسی ماده) در اندام های تولید مثل نر و ماده تولید می شود و از ترکیب آنها سلول تخم به وجود آید. به ترکیب شدن سلول نر و ماده لقاح می گویند.   تولید مثل جنسی در گیاهان گل دار: بیشتر گیاهان با کاشتن دانه زیاد می شوند و دانه ها توسط گل ها تشکیل می شوند. گل اندام تولید مثلی در گیاهان گل دار است در گیاهان پیدایش گل موجب آغاز دوره ی جدید (تولید مثل جنسی گیاه) است. نقش گل، تشکیل گامت ها و فراهم کردن شرایط ترکیب آنها با یکدیگر است.       بعضی از گل ها ممکن است یک یا چند بخش دانه داشته باشند که به آنها گل ناقص می گویند.   هنگامی که دانه گرده در درون بساک پرچم کامل می شود کیسه بساک  پاره شده و دانه ها پراکنده می شوند و توسط عوامل مختلف مانند باد، حشرات و … پراکنده می شوند. به قرار گرفتن دانه گرده گل بر روی کلاله مادگی گردافشانی می گویند. که به دو صورت مستقیم و غیر مستقیم صورت می گیرد. چنانچه دانه گرده ی یک گل روی کلاله مادگی همان گل بیافتد گردافشانی را مستقیم و چنانچه دانه گرده ای روی کلاله مادگی گل دیگر از همان نوع قرار گیرد گرده افشانی را غیر مستقیم می گویند. در درون دانه گرده دو نوع هسته رویشی و زایشی وجود دارد از تقسیم شدن هسته زایی سلول جنسی نر (گامت نر) به وجود می آید. گامت نر با گامت ماده موجود در تخمدان ترکیب می شود و سلول تخم به وجود می آید. سلول تخم درون تخمک قرار دارد تبدیل به دانه و تخمدان تبدیل به میوه می شود. بنابر این میوه تخمدان رشد کرده و رسیده ی گل است که ممکن است قسمت های دیگر گل را نیز به همراه داشته باشد. میوه موجب حفاظت از دانه و موجب پراکندگی و زمانبندی لازم برای رویش دانه می شود.   تولید مثل جنسی در جانوران: در جانداران نیز مانند گیاهان سلول جنسی نر (اسپرم) در اندام تولید مثلی نر (بیضه) و سلول جنسی ماده تخمک در اندام تولید مثلی ماده به وجود می آید. در همه ی مهره داران و بعضی از بی مهره ها اندام تولید مثلی نر و ماده در دو جاندار جدا از هم وجود دارد اما مانند اسفنج ها، مرجان ها، بعضی کرم ها، نرم تنان.   در بعضی از جانداران ساده تر: روش تولید مثل جنسی در جانداران متفاوت است اما دو ویژگی مشترک در این روش ها وجود دارد. الف) ایجاد امکان لقاح: (کامت نر و ماده باید با هم برخورد کنند و ترکیب شوند و سلول تخم به وجود آید.)     ب) ایجاد امکان رشد تخم تا ایجاد نوزاد:     جنین بعضی از جانداران در داخل رحم (شکم)  پرورش می یابند و از طریق اندامی به نام جفت با خون مادر ارتباط غذایی دارند و مواد لازم را از خون مادر می گیرند و مواد زاید را به خون مادر می ریزند در این گونه جانداران بهترین شرایط برای رشد جنین فراهم است. در جانداران تخم گذار اندوخته غذایی در تخم وجود دارد و حفاظت از تخم در جانداران, بسته به نوع جاندار متفاوت است بعضی مثل پرندگان بر روی تخم ها می خوابند و برخی مثل خزنده ها (لاک پشت) تخم های خود را مخفی می کنند.   تولید مثل در انسان: تولید مثل در انسان نیز مانند سایر پستانداران با تشکیل سلول جنینی نر (اسپرم) بیضه و سلول جنسی ماده یا تخمک در تخمدان و ترکیب هسته های آنها با یکدیگر و ایجاد سلول تخم صورت می گیرد. غدد جنسی در مردان بیضه و در زنان تخمدان نام دارد. وظایف غدد جنسی تولید گامت و هورمون های جنسی است.   بیضه: بیضه ها شامل یک جفت غده هستند که در زیر شکم و درون کیسه بیضه قرار دارند این غدد شامل لوله های نازک و پرپیچ و خمی هستند که به لوله های اسپرم ساز موسومند. این لوله ها عمل اسپرم سازی از دوران بلوغ شروع می کنند و تا پایان عمر ادامه می دهند.     تخمدان:تخمدان ها شامل دو عدد غده ی بیضی شکل است که در دو طرف داخل شکم، در پایین و جلوی روده ها قرار دارند تخمدان ها,تخمک سازی را ازدوران بلوغ شروع کرده و تا حدود ۳۰ الی ۴۰ سالگی ادامه می دهند. معمولا هر ماه یک تخمک نارس فعال می شود و به یک تخمک کامل تبدیل می شود این سلول به و سیله ی لوله های فالوب به دورن رحم انتقال می یابد و چنانچه با سلول نر یا اسپرم ترکیب شود به سلول تخم تبدیل می شود تخم با تقسیمات خود جنین را به وجود می آورد که از طریق جفت با خون مادر ارتباط غذایی پیدا می کنند.    گذشته از هر نوع تولید مثلی که جانوران ممکن است داشته باشند تولید مثل گامتیک در همه آنها انجام می‌شود. جنسها عموما جدا از هم هستند اما هرمافرودیسم هم بخصوص میان جانوران ساکن و کم تحرک معمول است. دستگاه تولید مثل شامل بیضه یا تخمدان یا بطورکلی گناد است و مجراهایی که این اندامها را به خارج از بدن مربوط می‌سازند نیز معمولا وجود دارند. گامت سازی با تقسیم میوز همراه است، اسپرم و تخمک تنها نماینده مرحله هاپلوئید دور زندگی دیپلونتیک است. از تخمک لقاح یافته جنینی پدید می‌آید که یا مستقیما به فرد بالغ تبدیل می‌شود یا چنان که معمول‌تر است ابتدا به صورت لارو درمی‌آید و سپس به مرحله بلوغ می‌رسد. 

غدد جنسی نر

غدد جنسی در جنس مذکر غدد Mixed مخلوط بوده و هم ترشحات درون ریز و هم ترشحات برون ریز دارند. ترشحات درون ریزشان هورمونهای جنسی و ترشحات برون ریز سلول جنسی یا اسپرم است. غده مسئول بیضه‌ها هستند که در داخل کیسه‌ای قرار گرفته‌اند. رویه خارجی بیضه‌ها را غشای سختی به نام تونیکا آلبوژینا Tonica Albogina احاطه کرده است و استحاطه‌هایی را درون بیضه‌ها فرستاده و آن را به محفظه‌هایی به نام لوبول که هر لوبول هر دو نوع ترشحات را دارد تقسیم می‌کند. تعداد لوبولها در حدود ۲۵۰-۳۰۰ لوبول می‌باشد. در فضاهای بین لوبولی سلولهای لایدیک ، عصب و رگ خونی وجود دارد که سلولهای لایدیک ۲۰% غده را تشکیل می‌دهند و وظیفه ترشح هورمون جنسی نر را بر عهده دارد در هر بیضه ۹۰۰ – ۷۰۰ لوله سمنی‌فر وجود دارد که به تولید اسپرم اشتغال دارند. لوله‌های سمنی‌فر ، لوله‌های نسبتا درزی به شکل u می‌باشند یعنی ابتدا و انتهایشان به یک جا (نسبت بیضه) ختم می‌شود و سپس وارد شبکه تور مانندی می‌شود که Rtetetestis یا شبکه تورینه‌ای نامیده می‌شود شبکه تورینه‌ای هم به اپیدیدم منتهی می‌شود و آن هم به نوبه خود به کانال دفران ختم می‌شود انتهای کانال دفران ناحیه گشاد شده‌ای است که آمپول نامیده می‌شود. از آمپول کانال دفران مجرای باریکی جدا می‌شود که مجرای انزالی گفته می‌شود. مجرای انزالی به مجرای پیشابراهی منتهی می‌شود در این حوالی غدد ضمیمه دستگاه تناسلی مرد قرار دارد. کیسه‌های منی در طرفین آمپول کانال دفران قرار داشته و ترشحات خود را به داخل آن می‌ریزند و در اطراف مجرای انزالی غدد پروستات قرار گرفته است که ترشحات خود را به مجرای انزالی می‌ریزند. غدد کوپر غددی هستند که ترشحات خود را به مجرای پیشابراه وارد می‌کنند. اسپرم‌های ساخته شده در لوله‌های سمنی‌فر این مراحل را طی می‌کنند بافت زمینه‌ای یا همبند هم دارای نقش حمایتی بوده و هم توسط سلولهای لایدیک به ترشح هورمون جنسی‌نر اشتغال دارند.

سلول جنسی نر

سلول جنسی در لوله‌های سمنی‌فر تولید می‌شود. در جدار لوله‌های سمنی‌فر دو سری سلول وجود دارد یک سری بزرگ و کشیده‌اند سرتولی هستند و نقش بسیار مهمی در اسپرم سازی دارند ولی خودشان اسپرم ساز نیستند و سلولهای کوچک دیگری به نام اسپرماتوگونی بکار اسپرم ساز مشغولند که سر و هسته این سلولها در خارجی‌ترین لایه اسپرماتوگونی A نامیده می‌شود.

مرحله اسپرماتوژنز یا میتوز

در سلولهای اسپرماتوگونی تقسیمات میتوزی انجام گرفته و اسپرماتیت تولید می‌شود و تولید سلولهای A₄ , A₃ A₂ , A₁ می‌کند و A₄یک بار دیگر تقسیم میتوزی انجام می‌دهد و سلولهای حاصل را سلولهای بینابینی گویند سلولهای بینابینی نیز به طریق میتوز تقسیم و اسپرماتوگونی B را می‌سازند. اسپرماتوگونی B با تقسیم میتوزی خود اسپرماتوسیت اولیه را تولید می‌کند.

مرحله میوز

اسپرماتیت اولیه با تقسیم میتوزی به اسپرماتوسیت ثانویه تبدیل می‌شود و آن هم با تقسیم دوم میتوزی به اسپرماتید تبدیل می‌شود و به این ترتیب از هر اسپرماتوسیت اولیه ۴ اسپرماتید تولید می‌شود.

تغییر شکل اسپرماتید به اسپرم

در این مرحله بدون اینکه تقسیمی انجام می‌شود اسپرماتیدها به اسپرم تغییر شکل که این مرحله را اسپرماتوژنز نیز می‌نامند.

خصوصیات اسپرم

ماده کروماتین درون اسپرماتید فشرده شده است روی آن نیز کلاهک آکروزومی وجود دارد که در داخل کلاهک آکروزمی دو تا آنزیم مهم به نامهای هیالورونید و اروزومال وجود دارد. در گردن اسپرم نیز میتوکندری فراوانی دیده می‌شود. دم اسپرم نیز در حقیقت یک آکسونیم یا یک تاژک است که از اپیدیدم بالغ شده و می‌توانند تحرک داشته و در ارتفاع و در لقاح شرکت کنند همچنین این اسپرم‌ها باید ظرفیت یا بن شوند عاملی که مانع ظرفی یا بن اسپرم می‌شود PH اسیدی است. PH حداقل باید ۶٫۵ شود تا اسپرم ظرفیت یابی شوند. در چه شرایطی یک بارور نیست؟ ۴۰% عدم باروری‌ها مربوط به مردان می‌باشد. در هر سی‌سی از مایع منی مرد باید ۲۰ میلیون اسپرم وجود داشته باشد وی تا ۱۸۰ میلیون اسپرم هم می‌تواند موجب باروری شود. در ضمن اسپرم‌ها باید شکل و حرکت درستی داشته باشند. حداقل ۶۰% اسپرم‌ها باید شکل طبیعی داشته باشند و نیز ۶۰% از این تعداد باید حرکت طبیعی داشته باشند.

اسپرم توسط دستگاه تناسلی مردانه و تخمک توسط دستگاه تناسلی زنانه تولید می‌شوند. اسپرم در حین فعالیت جنسی در اثر انزال از طریق آلت مردانه وارد دستگاه تناسلی زنانه می‌شود. اسپرم در داخل واژن شنا کرده و وارد رحم می‌شود و خود را به لوله‌های فالوپ یا لوله‌های رحمی می‌رساند. تخمک نیز از تخمدان زن آزاد می‌شود و وارد لوله های  رحمی (فالوپ) می شود. اسپرم و تخمک در این محل با یکدیگر برخورد می کنند. اسپرم وارد تخمک می شود و آنرا بارور می کند و لقاح حاصل می شود که نتیجة آن تشکیل سلول تخم است که می‌تواند به یک نوزاد تبدیل شود. بنابراین همکاری مرد و زن برای تشکیل تخم و در نتیجه حامله شدن زن لازم است. زن با وجود اینکه سلول تخم را تا بزرگ شدن و تبدیل شدن به یک نوزاد کامل در درون رحم نگه می‌دارد ولی همانطور که گفته شد برای باردار شدن نیازمند اسپرم مردانه است

اجزاء دستگاه تناسلی زنانه و کارکرد هر کدام

بر خلاف دستگاه تناسلی مردانه، تمام اجزاء دستگاه تناسلی زنانه در درون بدن در محوطه لگن قرار گرفته است. دستگاه تناسلی زن از دو بخش عمده خارجی و داخلی تشکیل شده است.

دستگاه تناسلی خارجی شامل فرج (ولو)، مهبل (واژن) و پرده بکارت (هایمن) است

فرج قسمت کاملا خارجی دستگاه تناسلی زنان است که از بیرون بدن قابل رؤیت است و به صورت یک ناحیه لوزی شکل در بین دو پا و در پایین شرمگاهی (محل رویش موهای زهار) قرار گرفته است. فرج از بیرون توسط لب های بزرگ و کوچک فرج پوشیده شده است. این لب ها هر یک به صورت دو چین نیمه مدور هلالی شکل در دو طرف فرج بوده و در حالت عادی روی هم خوابیده و دهانه فرج را می بندند. لب‌های  بزرگ فرج از دو لایة‌ پوستی تشکیل شده اند. در زیر لب های بزرگ، لب های کوچک قرار دارند که از دو لایه مخاطی تشکیل شده اند. لب های کوچک در هدایت صحیح ادرار نقش دارند. این دو لبه از بالا و پایین به هم متصل هستند. در محل اتصال این دو لایه در بالا عضو کوچک حساسی به نام کلیتوریس وجود دارد که در اثر تحریک و دستکاری، سفت و کمی بزرگ می‌شود و در احساس لذت جنسی نقش دارد. در میان لب ‌های فرج فضایی بوجود می‌آید که خروجی پیشابراه (مسیری که ادرار را از مثانه به خارج بدن می‌رساند- محل ادرار کردن) در قسمت بالایی آن است و در پایین آن خروجی واژن (مهبل) قرار دارد. - در دخترانی که هنوز رابطة جنسی نداشته‌اند اکثر قسمت‌های خروجی واژن با لایه ای نازک به نام پردة بکارت پوشیده شده است. پرده بکارت به صورت یک ورقه نازک (به ضخامت ۱ یا ۲ میلی متر) درست در پشت لب های کوچک فرج قرار دارد و دهانه مهبل را می چوشاند. در پرده بکارت منافذی برای خروج خون قاعدگی وجود دارد. منفذ پرده بکارت در افراد مختلف، اندازه و شکل متفاوتی دارد و از خصوصیات و ویژگی های آن برای تشخیص باکره بودن یا نبودن شخص استفاده می گردد. در اکثر موارد با اولین ورود آلت مردانه به داخل واژن این پرده پاره می‌شود و برای همیشه از خروجی واژن کنار می‌رود.  - در پوست بالای لبه‌ها در پایین شکم ناحیة برجستگی عانه وجود دارد که در حین بلوغ با تجمع چربی زیرپوستی، حالت برجسته پیدا می‌کند و در روی آن و نیز در روی لب‌های فرج، موهای تناسلی شروع به رویش می‌کنند

دستگاه تناسلی داخلی از واژن، رحم، لوله‌‌های فالوپ (لوله‌های رحمی) و تخمدانها تشکیل شده است

واژن لوله‌ای عضلانی است که از فرج در بیرون بدن تا رحم در داخل بدن امتداد دارد. طول واژن ۱۲-۸ سانتی‌متر در زنان بالغ است. از آنجا که این عضو دارای دیوارة عضلانی است می‌تواند منقبض یا منبسط شود. همین خصوصیت باعث می‌شود که واژن بتواند یک جسم به باریکی تامپون تا یک نوزاد هنگام تولد را در درون خود جای دهد. واژن چند عملکرد مختلف دارد. واژن محل قرار گرفتن آلت مردانه در حین رابطة جنسی است و با اعصاب موجود در آن لذت جنسی در حین رابطه جنسی را برای زن بوجود می آورد. واژن همچنین راهی از رحم به بیرون برای خارج کردن نوزاد در زمان تولد است. همچنین خونهای قاعدگی از این طریق از رحم به بیرون بدن می‌آید. لایة نازک بافتی به نام پردة بکارت که در خود یک یا چند سوراخ دارد خروجی واژن را به طور نسبی می‌پوشاند. شکل پردة بکارت در افراد مختلف با هم فرق دارد. این پرده در اکثر دختران بعد از اولین تجربة جنسی کشیده شده و پاره می‌شود که ممکن است با کمی خونریزی نیز همراه باشد

واژن در سمت داخل بدن به رحم متصل می‌شود. این اتصال از طریق دهانة رحم که دیواره‌ای قوی و ضخیم دارد و خروجی آن بسیار کوچک است انجام می‌شود. در طی زایمان خروجی دهانة رحم مقداری گشاد می‌شود و به نوزاد اجازه می‌دهد از رحم خارج شود

رحم مانند یک گلابی وارونه در محوطه لگن قرار دارد که کارکرد اصلی آن نگهداری و تغذیه جنین در حال رشد در طی حاملگی است. همچنین در هنگام فعالیت جنسی، اسپرم درون مایع منی مرد  دستگاه تناسلی مردانه پس از ورود به واژن، شنا کرده و از طریق رحم و سپس لوله های رحمی خود را به تخمک می رساند که در صورت حضور تخمک، بارور شدن آن امکانپذیر می گردد. رحم دیواره‌های ضخیم عضلانی دارد. در حقیقت این عضلات، قوی‌ترین عضلات بدن یک زن هستند. انقباض همین عضلاتاست که در هنگام زایمان بسیار شدید می‌شود و باعث خروج نوزاد و نیز درد زایمان می‌گردد. وقتیکه زنی حامله نیست رحم تنها حدود ۵/۷ سانتی‌متر طول و ۵ سانتی‌متر عرض دارد

سطح داخلی رحم از بافتی فعال به نام آندومتر پوشیده شده است . این بافت حساس به تغییرات هورمونی است و پس از بلوغ تا پیش از یائسگی در هر دوره  قاعدگی ، ریزش می کند و خونریزی (عادت) ماهیانه را شکل می دهد. پس از پایان خونریزی، این بافت مجددا تشکیل می شود. تغییرات بافتی آندومتر، فضای رحم را برای پذیرش جنین (در صورت حاملگی) و لانه گزینی آن مهیا می کند

در دو گوشة بالایی رحم لوله‌های فالوپ یا لوله‌های رحمی قرار دارند که رحم را به تخمدانها متصل می‌کنند. لوله‌های فالوپ که در دو سمت رحم هستند حدود ۱۰ سانتی‌متر طول دارند و عرض آنها از عرض یک رشتة ماکارونی بیشتر نیست. در سمت دیگر، یعنی سمتی که نزدیک تخمدانهاست، لوله‌های فالوپ قیفی شکل هستند و دور تخمدان را می‌پوشاند ولی کاملاً به آن متصل نیستند. سمت قیفی شکل با حرکات خود هنگام تخمک گذاری، تخمک خارج شده از تخمدان را به داخل لولة فالوپ هدایت می‌کند و با حرکات دیوارة عضلانی خود تخمک را به سمت رحم می‌راند

تخمدانها دو عدد هستند که یکی در سمت راست و دیگری در سمت چپ قرار می‌گیرند. تخمدانها  تخم مرغی شکلهستند و حاوی هزاران تخمک هستند که بعد از بلوغو شروع قاعدگی، هر ماه یک تخمک آزاد می‌کنند. این تخمک از طریق لوله‌های فالوپ به سمت رحم حرکت می‌کند. در صورتیکه در این مسیر با اسپرم مردانه برخورد کند تخم تشکیل می‌شود که می‌تواند باعث حاملگی و تولید جنین شود، در غیر اینصورت تخمک به همراه بافتهای رحمی در هنگام خونریزی  قاعدگی از بدن خارج می‌شود.

تخمدانها در زمان بلوغ معمولاً ۵-۴ سانتی‌متر طول دارند. تخمدانها علاوه بر منبع تأمین تخمک، به عنوان غدد درون ریز بدن زن نیز عمل می‌کنند و استروژن و پروژسترون که هورمونهای زنانه هستند تولید می کنند.

نقش زن در تولید مثل: نقش زن در قیاس با مرد بسیار پیچیده است.نقش مرد اینست که اسپرم تولید کند و برای بارورسازی آن را به دستگاه تناسلی زن و اندام جنسی او منتقل کند.در اینجا نقش مرد در تولید مثل تمام می شود.و نقش اصلی زن بعد تخمک سازی شروع می شود. بعد ترکیب اسپرم با تخمک جنین در رحم شروع به تولید مثل می کند.البته این فرآیند بسیار پیچیده است که در این مبحث به ان نمی توان پرداخت. رحم: رحم اصلی ترین عضو تناسلی زن می باشد. که شبیه یک گلابی تخت می باشد. که قسمت پهن آن در بالا و قسمت باریک ان در پائین واقع است. طول رحم حدود ۶ تا ۹ سانتیمتر می باشد که البته تقریبی است.این ابعاد در زنان زایمان کرده بیشتر می شود. در مرکز رحم حفرهای وجود دارد که حاوی سه سوراخ است.که دوسوراخ به لوله هائی به نام فالوپ ارتباط دارند و و سوراخ پایینی به واژن(مهبل)راه دارد.محلی یا مسیری برای ورود اسپرم است. واژن(مهبل): واژن ارتباط دهنده رحم از داخل به خارج آن است.که در هنگام آمیزش جنسی(مقاربت) اسپرم را به رحم می رساند. واژن در سر دارای سوراخی می باشد که به آن دهانه واژن می گویند.این دهانه در دختران باکره بوسیله غشا ویژه ای به نام پرده بکارت پوشانده شده است. که با اولین ارتباط جنسی و دخول آلت کامل توسط مرد پاره می شود. اعضا تناسلی خارجی زن(مهم در ارتباط جنسی): تمامی موارد بالا جز اعضا داخلی می شدند ولی اعضا خارجی زن شامل لبهای خارجی و لبهای داخلی و چوچوله(بظر) می شوند این اعضا کم و بیش نمایان هستند. لبهای خارجی: لبهای خارجی و یا بزرگ دو چین بزرگی هستند که اندامهای تناسلی داخلی را احاطه کرده اند.این لبهای واژن پوشیده از مو هستند.این لبها طوری واژن را پوشش داده اند که که تنها با جدا کردن این لبها لبهای داخلی واژن قابل مشاهده هستند.ولی با افزایش دفعات تماس جنسی و زایمان وافزایش سن این لبها از باز می شوند.لبهای داخلی: با گشوده شدن لبهای خارجی لبهای داخلی که کوچک و ظریف هستند نمایان میشوند. البته اندازه این لبها هم در زنان مختلف هستند. عرض این لبها حدود ۵٫۲ تا ۵٫۵ هستند. این لبها دارای بافهای عصبی هستند که به تحریکات جنسی حساس هستند.که در این هنگام متورم و اماسیده می شوند. چوچوله(بظر)(کلیتوریس) : محل انقطای دو لب داخلی واژن در قسمت بالائی فرج را چوچوله (کلیتوریس) می نامند که به لحاظ ساختاری شباهتی به آلت تناسلی مرد دارد و تفاوت اصلی اش در انازه آن است که به حدود۰٫۷۵ تا ۱ سانتیمتر می رسد.سر آن گرد و مثل نخود است.و بسیار در مقابل تحرکات جنسی بسیار انعطاف دارد و باعث برانگیختگی فوق العاده زن می شود. و می توان گفت کانون تحرکات جنسی زن است . و باید در تماس جنسی توسط مرد به آن توجه شود.

نقش دستگاه تناسلی زنانه

دستگاه تناسلی زنانه این قابلیت را به یک زن می‌دهد که بتواند:

- تخمک تولید کند (لازمة بارداری)

- رابطة جنسی برقرار نماید

- از تخمک بارور شده محافظت کند و به آن غذا برساند تا رشد کرده و نوزاد را به وجود آورد

- زایمان کند

تخمک گذاری: در زمان تولد یک نوزاد دختر، تخمدانهای او حاوی صدها هزار تخمک است که تا زمان بلوغ غیر فعال می‌ماند. با شروع بلوغ، هورمونهایی از غدة هیپوفیز که در پایین مغز قرار گرفته است آزاد می‌شود. این هورمونها که نوعی مادة شیمیایی هستند از طریق خون به تخمدانها می‌رسند و تخمدانها را به تولید هورمونهای جنسی زنانه مانند استروژن وادار می‌کنند. تولید این هورمونهای جنسی بدن یک دختر بچه را تبدیل به بدن یک دختر و زن بالغ می‌کند. هورمونهای هیپوفیز علاوه بر این باعث می‌شوند که مدتی بعد تخمک گذاری – خارج شدن تخمک از تخمدان- آغاز شود. با شروع تخمک گذاری در زمان بلوغ، ماهانه یک تخمک آزاد می‌شود و دورة  قاعدگی  دختر آغاز می‌شود. هر دورة  قاعدگی  با حدود ۵-۳ روز خونریزی آغاز می‌شود و حدود ۳۵-۲۱ روز طول می‌کشد تا خونریزی بعدی اتفاق بیفتد که به این فاصلة‌ زمانی یک دورة‌  قاعدگی  می‌گویند. در ابتدای بلوغ معمولاً دوره‌های قاعدگی نامنظمند و تعداد روزهای آن از یک دوره به دورة‌ بعد فرق می‌کند ولی اکثر دختران بعد از حدود ۲ سال از شروع قاعدگی، دوره‌های منظم پیدا می‌‌کنند. تخمک گذاری معمولاً‌ حدود وسط هر دورة قاعدگی اتفاق می‌افتد. اگر در حوالی این زمان مرد و زن با هم رابطه جنسی داشته باشند و از این طریق اسپرم مرد وارد دستگاه تناسلی زن شود، اسپرم به اصطلاح شنا می‌کند و خود را تا بالای رحم می‌رساند و از آنجا به داخل لوله‌های فالوپ (لوله‌های رحمی) می‌رود و خود را به تخمک می‌رساند و آنرا باردار می‌کند و در نتیجه حاملگی اتفاق می‌افتد

حاملگی:

 مایع منی در داخل  دستگاه تناسلی مرد ساخته می‌شود و با هر بار رابطه جنسی حدود ۵/۱ تا ۶ میلی‌لیتر از آن از آلت تناسلی مرد به بیرون رانده می‌شود که به این عمل انزال می‌گویند. در داخل این حجم از مایع منی مقدار زیادی اسپرم حدود ۹۰۰-۷۵ میلیون عدد اسپرم وجود دارد. رسیدن یک عدد اسپرم به تخمک آزاد شده برای بارور کردن آن و در نتیجه حاملگی لازم و کافی است.  بعد از اینکه تخمک بارور شد و سلول تخم بدست آمد، این سلول شروع به تولید مثل می‌کند و تعداد سلولهایش اضافی می‌شود و پس از یک هفته بلاستوسیت که اندازه‌اش در حد نوک سوزن است تولید می‌شود. بلاستوسیت خود را به رحم می‌رساند و در داخل دیوارة آن (در لایه آندومتر) که توسط هورمون استروژن کاملاً ضخیم و غنی از خون و آمادة‌ پذیرایی شده است لانه گزینی می‌کند.

هورمون جنسی زنانه دیگر یعنی پروژسترون تا انتهای حاملگی آمادگی دیوارة رحم برای پذیرایی از جنین در حال رشد را حفظ می‌کند. حال بلاستوسیت با دسترسی مناسب به منبع غذایی  شروع به رشد و بزرگتر شدن می‌کند و مراحل دیگر جنینی آغاز می‌شود. سلولهای خارجی این توده سلولی، بافت واسطه ای به نام جفت را بوجود می آورند که وظیفه اش انجام تبادلات لازم با بدن مادر برای بدست آوردن غذای لازم برای زنده ماندن و رشد و خارج کردن مواد زائد است. از این بافت به تدریج پرده‌ای در دور جنین تشکیل می‌شود. سلولهای داخلی، جنین و بافتهای مختلف آنرا بوجود می‌آورند. پس از حدود ۲ ماه جنین به اندازة‌ یک مشت بستة‌ دست است و تقریباً‌ تمام دستگاههای بدن او مانند مغز، اعصاب، قلب، خون، معده، عضلات و پوست ساخته شده است. این رشد ادامه می‌یابد و در حدود هفتة نهم بارداری جنین در داخل مایعی که دور تا دورش را گرفته‌ است شناور می‌شود. به این مایع، مایع آمنیوتیک می‌گویند. جفت نیز که شبیه یک دیسک است کاملاً‌ شکل می‌گیرد و به دیوارة رحم می‌چسبد و از طریق بند ناف به بدن جنین می‌رسد. جفت که حد واسط بدن مادر و جنین است، مواد غذایی را از طریق بند ناف به بدن جنین می‌رساند و رشد جنین ادامه پیدا می‌کند.

زایمان:

حاملگی حدود ۹ ماه طول می‌کشد. زمانیکه جنین آمادة تولد شد، سر آن به دهانة رحم فشار می‌آورد و آرام آرام آنرا باز می‌کند. دیوارة دهانة رحم هم به تدریج نازک‌تر می‌شود تا مجرای بازی برای عبور جنین و تولد او بوجود آورد. سپس پردة دور جنین پاره می‌شود و مایع آمنیوتیک به بیرون می‌ریزد. عضلات قوی در دیوارة رحم شروع به انقباض شدید می‌کنند که دردهای زایمانی را برای مادر بوجود می‌آورند و نیروی لازم برای خارج کردن و تولد جنین هستند. پس از چند ساعت که دهانة‌ رحم کاملاً باز شد سر جنین از این دهانه رد می‌شود و با عبور از واژن به بیرون از بدن مادر می‌آید و به این ترتیب نوزاد متولد می‌شود. اکثر نوزادان با سر متولد می‌شوند. بند ناف پس از تولد نوزاد توسط پزشک یا ماما بریده می‌شود. دقایقی بعد نیز جفت از دیوارة رحم جدا می‌شود و به همراه باقی ماندة بند ناف متصل به آن با انقباض عضلات رحم به بیرون رانده می‌شود و زایمان کامل می‌شود

بیماریها و مشکلاتی که برای دستگاه تناسلی زنانه ممکن است اتفاق بیفتد

التهاب و عفونت واژن و فرج:

ممکن است در اثر عوامل عفونی یا غیرعفونی مانند تماس با بعضی مواد تحریک کننده (مانند یک صابون خاص) بوجود آید.در مواردی که میکروب عامل بیماری باشد، رعایت نکردن بهداشت معمولاً علت آن است مثلاً اگر هنگام نظافت، ناحیة‌ تناسلی از عقب به جلو شسته شود میکروبهای موجود در مقعد به این ناحیه می‌رسند و می‌توانند عفونت ایجاد کنند. برای پیشگیری همیشه باید ناحیة تناسلی را از جلو به عقب بشورید. ازعوامل دیگر،  بیماریهای مقاربتی در زنانی است که از نظر جنسی فعال هستند. علامت التهاب این ناحیه، قرمزی، خارش ناحیة تناسلی و خروج ترشحات از واژن است که می‌تواند بد بو باشد. برای تشخیص و درمان این مشکل باید به پزشک مراجعه نمایید

خونریزی غیر طبیعی از واژن، یعنی خونریزی غیر از زمان قاعدگی. علت معمولاً وجود یک جسم خارجی مانند یک تکه دستمال کاغذی باقیمانده درون واژن است. گاهی علت وارد شدن ضربه به ناحیه است. برای تشخیص و درمان این مشکل باید به پزشک مراجعه نمایید

حاملگی نابجا:

گاهی تخمک بارور شده به سمت رحم حرکت نمی‌کند و مثلاً در داخل لوله فالوپ (لوله رحم) به سرعت شروع به رشد می‌کند و یا اصلاً وارد لولة‌ فالوپ نمی‌شود و در محوطة لگن شروع به رشد می‌کند که به آن حاملگی نابجا می‌گویند. علامت اصلی آن درد شکم در زنی است که احتمال بارداری دارد. مراجعه هر چه سریعتر به پزشک لازم است زیرا که برای درمان آن ممکن است جراحی مورد نیاز باشد.

آندومتریوز:

 آندومتریوز زمانی است که بخشی از بافت  آندومتر رحم (بافتی که داخل رحم را می پوشاند) در جایی دیگر مانند داخل لوله‌های رحمی یا در حفرة لگن قرار می‌گیرد و بنابراین مانند آندومتر طبیعی  در طی خونریزی  قاعدگی  ، خونریزی می کند و منجر به علائمی مانند خونریزیهای غیر طبیعی از واژن، قاعدگیهای بسیار دردناک، درد عمومی در ناحیة لگن و یا درد در هنگام اجابت مزاج یا نزدیکی می شود.

کیست تخمدان:

زمانی است که حفره‌ای غیر طبیعی در درون تخمدان ایجاد شود و در داخل آن مایع جمع شود.

کیست تخمدان نسبتا شایع است و اکثر آنها تا زمانیکه کوچک باشند مشکلی ایجاد نمی‌کنند امّا در صورتیکه این کیست شروع به بزرگ شدن کند می‌تواند درد شکمی ایجاد کند و در داخل خود خونریزی کند. کیست تخمدان در اکثر موارد خودبخود از بین می‌رود و درمان خاصی نمی‌خواهد ولی در صورتیکه علامت دار شود ممکن است پزشک تصمیم بگیرد که مدتی قرض جلوگیری از بارداری به بیمار بدهد تا کیست کوچک شود. در بعضی موارد نیز با جراحی کیست خارج می‌شود

حالتی دیگر نیز وجود دارد که شایع نیست و بیماری پلی کیستیک تخمدان نامیده می‌شود. این بیماری یک نوع بیماری غدد است. تعداد زیادی کیست در داخل هر دو تخمدان ایجاد می‌شوند و از خود هورمون مردانه ترشح می‌کنند که باعث تغییرات غیرطبیعی در بدن زن می‌شود مثلاً‌ نظم قاعدگی  او را به هم می‌زند. این بیماری اکثراً در سنین نوجوانی خود را نشان می‌دهد و بر اساس شدت و نوع بیماری درمان برای تنظیم هورمونهای بدن انجام می‌شود

اختلالات قاعدگی

یک سیکل (دوره)  قاعدگی طبیعی معمولا بین ۲۱ تا ۳۵ روز طول می کشد. در صورتیکه زمان یک سیکل کمتر از ۲۱ روز یا بیشتر از ۳۵ روز باشد، باید برای بررسی بیشتر به پزشک مراجعه نمایید. طول یک سیکل قاعدگی  تعداد روزها از زمان اولین روز شروع خونریزی  تا اولین روز شروع خونریزی در سیکل بعد است

 طول سیکلهای قاعدگی معمولا با اختلاف یک یا دو روز از یک سیکل به سیکل دیگر متفاوت است . بخصوص در سنین پایین تر و در اوایل بلوغ این نامنظمی بیشتر دیده  می شود و معمولا با افزایش سن، نظم سیکلها افزایش می یابد. در صورتیکه سیکلهای تقریبا منظم داشته اید و اخیرا اختلاف تعداد روزهای سیکلها از یک سیکل به سیکل دیگر بیشتر از ۷ روز شده است  و این نامنظمی در چند ماه متوالی وجود داشته باشد باید به پزشک مراجعه نمایید

مقدار کل خونریزی قاعدگی در هر سیکل معمولا بطور متوسط ۳۵ میلی لیتر (کمتر از نصف استکان) و حداکثر ۸۰ میلی لیتر است. یکی از راههای تخمین میزان خون قاعدگی، جمع آوری نوارهای مورد استفاده در یک کیسه نایلونی کاملا دربسته و وزن کردن آن و سپس کم کردن وزن بدست آمده از وزن نوارهای خشک است. در صورتیکه میزان خونریزی بیش از ۸۰ میلی لیتر باشد، برای بررسی بیشتر باید به پزشک مراجعه کنید. در صورت تأخیر در درمان ممکن است کم خون شوید. همچنین درصورتیکه در ظرف ۲ ساعت نیاز به تعویض نوار بهداشتی داشته باشید، نشاندهنده خونریزی زیاد است و باید بررسی گردد

 یک قاعدگی طبیعی نباید بیش از ۷ روز به طول بینجامد. در صورت طولانی شدن خونریزی قاعدگی بررسی پزشکی لازم است

آمنوره زمانی است که دختری ۱۶ سال دارد ولی تا کنون قاعده نشده است و یا سه سال از زمان بلوغ او می‌گذرد ولی هنوز قاعده نشده است و یا علایم بلوغ را تا سن ۱۴ سالگی از خود نشان نداده است. همچنین در کسی که قبلاً قاعده شده است ولی برای مدت طولانی دیگر بدون آنکه حامله باشد، قاعده نشده است.  در این موارد بررسی پزشکی مورد نیاز است

ساختارهای داخلی دستگاه تناسلی زن (تخمدان ها، لوله های حمل تخمک، رحم و مهبل) در یک سوم پایینی شکم قرار دارند. تخمدان ها، حاوی فولیکول هایی هستند که تخمک ها (سلول هایی که با اسپرم مرد ترکیب شده، نوزاد ایجاد می کنند) را در خود نگه می دارند. هر ماه یک تخمک بالغ شده، از تخمدان رها می شود؛ شیپور (فیمبریا) تخمک را به داخل لوله حمل تخمک هدایت می کند و از آنجا تخمک به طرف رحم رانده می شود. مهبل که مسیری با جدار عضلانی است، ارتباط رحم را با خارج بدن برقرار می سازد. ساختارهای خارجی که مجموعاً فرج نام دارند، شامل کلیتوریس حساس و چین های پوستی به نام لب هستند که ورودی مهبل و پیشابراه را محافظت می کنند. غدد بارتولن که مایعی را برای لیز کردن در حین مقاربت جنسی ترشح می کنند، درست در داخل ورودی مهبل قرار دارند. تغییرات حاصل از بلوغ در دختران  بلوغ دوره ای است که در طی آن، مشخصات جنسی ایجاد و اعضای تناسلی بالغ می شوند. در دختران، بلوغ بین‌‌۱۰ تا ۱۴ ‌سالگی شروع می شود و۳ ‌تا ۴ ‌سال طول می کشد. غده هیپوفیز شروع به ترشح هورمون هایی می کند که تخمدان ها را برای تولید هورمون های جنسی زنانه یعنی استروژن و پروژسترون، تحریک می کنند. این هورمون ها باعث ایجاد تغییرات فیزیکی از جمله بزرگی پستان ها و لگن ها و رشد موهای عانه و زیر بغل می شوند و به دنبال آن، تخمک گذاری و قاعدگی را تحریک می کنند.قاعدگی در طول چرخه قاعدگی، بدن زن برای بارداری احتمالی آماده می شود. این چرخه به وسیله ۴ هورمون تنظیم می شود. هورمون تحریک کننده فولیکول و هورمون لوتئینی که از غده هیپوفیز ترشح می شوند، باعث بلوغ یک تخمک در یک فولیکول و آزاد شدن آن می شود. تخمک و فولیکول آن، استروژن و پروژسترون ترشح می کنند که باعث ضخیم شدن مخاط رحم می شوند. اگر یک تخمک بارور شود، خود را وارد سطوح داخلی رحم می کند و اگر بارور نشود، در طول قاعدگی به همراه خون و سلول های حاصل از مخاط داخلی رحم، از بدن خارج می شود. این چرخه حدود ۲۸ ‌روز طول می کشد ولی مدت زمان آن ممکن است از ماهی تا ماه دیگر و از زنی به زن دیگر فرق کند. یک چرخه قاعدگی کامل این تصویر تغییرات حاصل در آندومتر(مخاط رحم) و تخمـدان را در طی چرخـه قاعدگی نشـان می دهد. تخمک می تواند در زمان تخمک گذاری که از فولیکول آزاد می شود، به وسیله یک اسپرم بارور گرددنقش پستان ها  پستان ها در تحریک جنسی نقش دارند و نقش اصلی آنها تولید شیر برای نوزادان است. در طول بلوغ، هورمون استروژن باعث رشد و تکامل پستان ها می شود. در طول بارداری، تغییرات هورمونی، پستان ها را باز هم بزرگتر می کنند و در اواخر بارداری، تولید شیر را درغده هایی به نام لوبول تحریک می کنند. این غده ها به مجاری وصل می شوند که به کانال هایی به نام آمپول ختم می شوند. آمپول در سطح نوک پستان به بیرون باز می شود. بقیه بافت پستان عمدتاً چربی است و مقدار کمی بافت همبند نیز دارد که به نگهداری پستان کمک می کند. ساختار پستان پستان ها عمدتاً از لوبول ها و مجاری شیر به همراه چربی و بافت همبند تشکیل می گردند. شیر از نوک پستان خارج می شود. ناحیه تیره اطراف نوک پستان آرئول نام دارد. یائسگی  یائسگی زمانی است که چرخه قاعدگی متوقف می شود این امر معمولاً بین۴۵ ‌تا۵۵ ‌سالگی رخ می دهد. تخمدان ها دیگر به هورمون تحریک کننده فولیکول پاسخ نمی دهند و هورمون های جنسی زنانه (استروژن و پروژسترون) کمتری تولید می کنند. در نتیجه، تخمک گذاری و قاعدگی خاتمه می یابد. به محض این که زنـی به مرحـله یائسگی برسد، دیـگر بارور محسوب نمی شود. درست در سال های قبل و بعد از یائسگی، تغییرات هورمونی باعث ایجاد علایمی چون نوسان خلق، گر گرفتگی، خشکی مهبل و عرق کردن شبانه می گردد. یائسگی ممکن است منجر به تغییرات فیزیکی طولانی مدت مثل پوکی استخوان شود استخوان دچار پوکی هورمون جنسی استروژن برای تقویت استخوان ها لازم است. غلظت پایین استروژن پس از یائسگی می تواند منجر به پوکی استخوان شود که همان گونه که در این تصویر میکروسکوپی نشان داده شده است، یک بیماری است که در آن استخوان ها تراکم خود را از دست می دهند و ممکن است نازک و شکننده شوند.  

غدد جنسی مونث

غدد تولید مثلی جنس مونث ، تخمدانها می‌باشند که مانند غدد جنسی مذکر Mixed یا مختلط هستند یعنی هم ترشحات درون ریز هستند که عبارت است از هرمونهای جنسی و هم دارای ترشحات برون ریز که عبارت است از سلولهای جنسی. تخمدانها غددی بادامی شکل هستند در گلن در مجاورت قسمت شیپوری لوله‌های فالوپ واقع شده‌اند تخمدانها مانند بیضه‌ها از غشای نسبتا سفتی پوشیده شده‌اند که تونیکا آلبوژینا نام دارد و در زیر این غشا دو بخش می‌توان تشخیص داد.قشر یا کورتکس و مغز یا مدولا. مدولا فاقد فولیکول بوده و فولیکولها در کورتکس واقع شده‌اند سلولهای جنسی مونث که ادوگونی خوانده می‌شوند مشابه اسپرماتوگونی در لوله‌های اسپرم ساز می‌بلشند.

تفاوت عملکرد اسپرماتوگونی و اووگونی

اسپرماتوگونی‌ها در زمان بلوغ فعال می‌شوند و تا آخر عمر به فعالیت خود ادامه می‌دهند ولی اووگونی‌ها از دوران جنینی شروع به تقسیم می‌کنند و روند تقسیم مانند نحوه تقسیم در جنین مذکر می‌باشد. بطوری که ابتدا تقسیم میتوز انجام می‌گیرد پس از تقسیمات میوز ، اووسیت اولیه حاصل می‌شود سپس اووسیت وارد مرحله میوزی می‌شود که این مرحله نیمه کاره متوقف می‌گردد. و در زمان بلوغ این تقسیمات ادامه می‌یابند. در این حین که سلولها تقسیمات را انجام می‌دهند یک سری سلولها از بافت همبند اولیه تخمدان جدا شده و اووسیت را احاطه می‌کنند که سلولهای گرانولوزا نامیده می‌شوند. و این سلولها وظفه تغذیه اووسیت را بر عهده دارند. برخلاف جنس مذکر که صدها میلیون سلول جنسی در لقاح شرکت می‌کنند در جنس مونث هر ماه فقط یک سلول جنینی به تکامل می‌رسد بنابراین در طی دوران باروری (از بلوغ تا یائسگی حدود ۴۰۰ عدد از فولیکولها به تکامل می‌رسند و بالغ می‌شوند. بقیه فولیکولها در تولید هرمون شرکت می‌کنند.

تفاوت عملکرد هورمونها در جنس مذکر و مونث

در جنس مونث بر خلاف جنس مذکر ایجاد صفات جنسی اولیه در دوران جنینی وجود هورمونهای جنینی مونث لازم نیست ولی در نوزاد پسر برای بروز این صفات حضور هورمون تستوسترون ضروری است.

وقایع یک دوره جنسی زن

وقایع یک دوره جنسی زن

دوران یک سیکل جنسی بطور معمول ۲۸ روز می‌باشد ولی بطور معمول می‌تواند از ۲۱ تا ۴۵ روز تفاوت کند ولی در یک فرد این دوره باید ثابت باشد. تخمک گذاری ۱۴ روز قبل از اتمام دوره خواهد بود این وقایع تحت تنظیم هرمونهای مترشحه از هیپوفیز پیشین (LH , FSH) می‌باشد. هرمون LH موجب تکمیل تقسیم اووسیت شده و تقسیم او میوزی که در دوران جنینی نیمه کاره رها شده در اووسیت اولیه انجام شده و تولید اووسیت ثانویه و جسم قطبی اولیه می‌باشد. اووسیت ثانویه بلافاصله دومین تقسیم میوزی خود را شروع می‌کند اما در مرحله متافاز متوقف می‌گردد و در این حالت از تخمدان دفع می‌گردد اگر عمل لقاح با اسپرم انجام بگیرد دومین تقسیم میتوزی تکمیل می‌شود و تخمک بالغ و دومین گویچه تولید خواهد شد در غیر این صورت به همین حالت دژنره خواهد شد و دفع خواهد گردید.

تخمک گذاری

کپسول تخمدان غشای سفتی است بنابراین فولیکولهای رشد کرده به کپسول فشار وارد می‌کنند و موجب دژنره شدن این منطقه می‌گردند و به کمک کلاژناز این منطقه پاره شده و اووسیت از تخمدان خارج می‌شود و تخمک گذاری آغاز می‌شود تخمک از طریق قسمت شیپوری لوله‌ها رحم و ضربانات منظم آن وارد لوله‌های رحمی می‌گردد.

مراحل بعد از تخمک گذاری

بعد از تخمک گذاری غدد اندومتر رحم و غدد موجود در لوله‌های فالوپ ترشحاتی را آغاز می‌کنند که حاوی مواد غذایی از قبیل قند و کلسیم می‌باشد این ترشحات برای دو سری سلول لازم می‌باشد یکی اسپرم‌ها دیگری سلول تخم. پس از لقاح بین تخمک و اسپرم انجام شد سلول تخم تشکیل می‌گردد که شروع به تقسیم می‌کند تا به بلاستوسیت تبدیل شود زمان لازم برای رسیدن بلاستوسیت به رحم ۴ – ۳ روز است و زمان لازم برای لانه گزینی تخم نیز ۴ – ۳ روز است سپس ۸ – ۷ روز بعد از تشکیل تخم لانه گزینی آغاز می‌شود و در این مدت سلول تخم مدام تکثیر می‌شود و نیاز به تغذیه دارد که از این ترشحات تامین می‌شود.

ساختمان سلول تخم

لقاح

لقاح به جریانی گفته می‌شود که طی آن اسپرم باید از غشای اووسیت عبور کرده و به داخل تخمک نفوذ کند. عبور اسپرم با خروج آنزیم‌های آکروزومی و حرکات دم اسپرم عمل می‌گردد. به نظر می‌رسد که غشای سیتوپلاسمی اسپرم و اووسیت به یکدیگر می‌چسبند و سپس در محل چسبندگی غشا از بین رفته و معبری برای ورود اسپرم فراهم می‌شود لذا غشا پلاسمای اسپرم در خارج از اووسیت باقی مانده و فقط سر و دم آن وارد تخمک می‌شود. امروزه به خوبی شناخته شده که طبقه شفاف اطراف اووسیت دارای رسپتورهایی برای اسپرم می‌باشد که این رسپتورها برای هر گونه اختصاصی می‌باشند و به همین دلیل ترکیب اسپرم و اوول دو گونه مختلف در شرایط طبیعی عملی نیست.

نتایج لقاح

1. سلولهای هاپلوئیدی که قادر به ادامه حیات نمی‌باشند (تخمک اسپرم) در اثر لقاح سلول دیپلوئیدی را بوجود می‌آورند که دارای قدرت تکثیر و ادمه حیات می‌باشد.
2. جنسیت جنین از نظر ژنتیکی در همین مرحله تعیین می‌گردد و بطوری که اگر اسپرم حاوی کروموزوم Y با اووسیت ترکیب شود تخم حاصله جنین مذکر بوجود خواهد آورد و اگر اسپرم حاوی کروموزوم X با اووسیت ترکیب شود جنین حاصله مونث خواهد بود.

برای رعایت بهداشت هر عضوی، مسلماً آشنایی با نحوه فعالیت آن ضروری می باشد . بسیاری از افراد برای قلب و گوارش و … اطلاعاتی را از منابع مختلف کسب می کنند؛ ولی معمولاً در مورد یکی از مهمترین دستگاه‌های مرتبط با سلامتی خود و نسل های بعدی خودشان آشنایی زیادی ندارند . دستگاه های مرتبط با بهداشت باروری انسان به علت ارتباطی که با باروری و زندگی زناشویی دارد و نیز استمرار و تکرر استفاده از آن برای ارتباط بین زن و مرد بیشتر از ارگان‌های دیگر در معرض مشکلات و احیاناً بیماریهای مختلف قرار دارد. پر واضح است که رعایت بهداشت باروری در تمام سنین لازم بوده و برای موفقیت کامل در این امر نیاز به دانستن اطلاعات در مورد نحوه کار این اندام‌ها ضروری می‌نماید. ارسطو در یک جمله این چنین درمورد آشنایی با پدید‌ه‌ها مطرح میکند: کسی که رشد پدیده‌ها را از بنیاد آن‌ها مورد مطالعه قرار می‌دهد، بهترین بینش را در مورد آنان خواهد داشت.

روش‌های پیشگیری از بارداری نیز  با ایجاد تغییرات آناتومیک یا فیزیولوژیک در دستگاه باروری سبب جلوگیری از حاملگی می‌شوند آشنایی با فیزیولوژی و آناتومی باروری با کمک به درک بهتر مکانیسم هر روش در استفاده مؤثرتر از روش‌های پیشگیری از بارداری بسیار مفید خواهد بود.

 ۱) آناتومی و فیزیولوژی دستگاه تولید مثل مرد :( Male Reproductive System )

 اعضای دستگاه تناسلی مرد شامل بیضه ها، اپیدیدیم، مجاری دِفرنس(منی بر)، مجاری اِژاکولاتور(انزالی)، کیسه منی(وزیکول سِمینال)، پروستات، غدد بولبواورترال و آلت تناسلی می باشد.

اسکروتوم یا کیسه بیضه :

 کیسه بیضه، یک کیسه کوچک با پوست حاوی رنگدانه است که دارای چین‌های زیادی می‌باشد این کیسه به وسیله تیغه عمودی که توسط عضله دارتوس ساخته می‌شود به دو قسمت چپ و راست تقسیم گردیده و در هنگام بلوغ از مو پوشیده می‌شود و به علت تراکم رنگدانه‌ها از پوست قسمت‌های دیگر بدن تیره‌تر است، اسکروتوم کیسه چند لایه است که هر لایه کار ویژه ای را انجام می‌دهد:

۱٫   پوست که در آن رشته های عضلانی صاف (عضله دارتوس) قرار گرفته اند که به تغییر دما شدیداً حساس بوده و با شل و سفت شدن دیواره آن از تغییرات دمایی بیضه پیشگیری می شود.

۲٫      فاسیای اسپرماتیک که در ضخامت آن عضله کرماستر قرار دارد.

۳٫      پوشش دو لایه صفاقی که در صورت عدم کارایی صحیح این لایه بیماری هیدروسل ایجاد می شود.

بیضه‌ها Testis:

بیضه‌ها دو عدد هستند، به طور متوسط هر بیضه ۴ تا ۵ سانتی‌متر طول، ۲٫۵ سانتی‌متر عرض و ۳ سانتی‌متر قطر دارد، وزن آن هم ۱۰ تا ۱۴ گرم می‌باشد. بیضه چپ تقریباً یک سانتیمتر پایین تر از بیضه راست است،  بیضه توسط دیواره های لیفی به تعدادی لوبول(Lobuli Testis) تقسیم می‌شود(حدود ۲۵۰ لوبول)، هر لوبول از چندین لوله‌ی پر پیچ و خم به نام لوله‌های منی ساز(Semniferous tubules) تشکیل شده است هر کدام از این لوله‌ها حدود نیم متر طول دارند، و تعداد آن‌ها نزدیک به ۹۰۰ عدد می‌باشندکه وظیفه اصلی‌ آن‌ها ساخت اسپرم است.

 در حدفاصل لوله‌های منی‌ساز سلول‌های بینابینی لایدیگ(Leydigs) و سرتولی(Sertoli) قرار دارند. سلول های لایدیگ وظیفه تولید هورمون جنسی(تستوسترون) را دارد.

لوله‌های منی‌ساز به تدریج به یکدیگر پیوسته و شبکه بیضه‌ای را می‌سازند(Rete testis)، از این شبکه تعدادی مجرا خارج می‌شود که بنام مجرای وابران(Efferent) مرسوم است. از اتصال لوله‌های وابران لوله اپیدیدیم حاصل می‌شود.

اپیدیدیم:

اپیدیدیم عضوی است که در طول کنار پشتی بیضه قرار دارد و از بالا تا پایین بیضه امتداد پیدا می کند از اینرو طول آن مساوی با طول بیضه(۴ سانتیمتر) می باشد، اپیدیدیم از یک مجرای پرپیچ و خم تشکیل شده است که طول آن تقریباً ۶ تا ۸ متر بوده و به علت پیچ و خم های فراوان به صورت یک جسم کوچک و کشیده درآمده و سر آن به انتهای فوقانی بیضه متصل است، این کانال مخزن اسپرماتوزوئیدها بوده و از دیواره آن مقداری مواد غذایی برای اسپرم تهیه می‌شود. مدت توقف اسپرم در اپیدیدیم پس از ۱۸ تا ۲۴ ساعت قدرت تحرک و باروری پیدا می کنند اما می توانند تا سه هفته در اپیدیدیم و یا مجرای دفران ذخیره شوند. در مدت حضور اسپرم در اپیدیدیم، تغییراتی از لحاظ شکل، اندازه، تحرک، نفوذپذیری و حساسیت نسبت به گرما در اسپرم صورت می‌گیرد و سرانجام اسپرم قدرت باروری می‌یابد.ادامه اپیدیدیم مجرای منی‌بر را تشکیل می‌دهد.

مجرای منی‌بر Vasodefrense :

 مجرای منی بر به طول ۴۵ سانتی‌متر ادامه مجرای اپیدیدیم است و ابتدای آن به صورت پیچ‌خورده می‌باشد ولی بلافاصله پس از این قسمت به صورت مستقیم در آ مده و از داخل مجرای اینگوینال(کانال کشاله ران) رد شده وارد لگن می‌شود و سپس به طرف داخل رفته و به قاعده مثانه می‌رسد در نزدیکی پروستات این لوله کمی متسع شده و محلی به نام آمپول(Ampulla) را ایجاد می‌کند و بعد محتویات آمپول و مجرای کیسه‌منی وارد مجرای انزالی(Ejaculatory duct) می‌شوند که در جسم غده پروستات قرار دارد. مجرای انزالی، مجرای کوتاه و باریک به طول ۲سانتی‌متر است که از غده پروستات گذشته و به پیشابراه پروستاتی منتهی می‌شود که به هنگام انزال مایع منی توسط این مجرا به پیشابراه هدایت و سپس خارج می‌شود. پیشابراه لوله‌ای است که ادرار و مایع منی از آن عبور می‌کند این لوله از مثانه شروع می‌شود و به سوراخ خارجی مجرا درانتهای آلت تناسلی منتهی می‌گردد.

کیسه‌های منی Seminal vesicles :

 دو کیسه هستند که در عقب مثانه قرار گرفته‌اند، هر کدام حدود ۵سانتی‌متر طول و ۱٫۵ سانتی‌متر عرض دارند و در واقع لوله‌هایی به طول ۱۰ تا ۱۵ سانتی‌متر هستندکه روی هم چین خورده‌اند. در ابتدا به غلط تصور می‌شد که اسپرم‌ها در این کیسه‌ها ذخیره می‌شوند و به همین دلیل آن‌ها را کیسه‌های منی می‌نامیدند ولی بعدها مشخص شد که فقط غدد ترشحی هستند که قسمت اعظم مایع منی را ترشح می‌کنند. این مایع ژلاتینی، کمی قلیایی و سرشار از ویتامین C ، فروکتوز، اسیدهای آمینه و پروستاگلاندین می‌باشد که جهت تغذیه اسپرم به کار می‌روند. این ترشحات در موقع انزال به مایع منی اضافه می‌شود و احتمالاً با واکنش قلیایی خود به همراه ترشحات پروستات نقشی در حفاظت اسپرم‌ها در برابر محیط اسیدی مهبلی را برعهده دارند، فروکتوز قند ویژه مایع منی است که برای تحرک و انرژی اسپرم لازم است و پروستاگلاندین‌ها ممکن است انقباضات لوله رحم را تغییر داده و با ایجاد انقباضات معکوس در رحم و لوله های رحمی اسپرم ها را خیلی سریع به تخمدان ها برساند(چند اسپرم ظرف ۵ دقیقه خود را به انتهای لوله رحمی می رسانند(.

پروستات (Prostate gland) :

غده‌ای است بلوطی شکل که مجرای ادرار از آن عبور می‌کند ۴سانتی‌متر عرض، ۳ سانتی‌‌متر ارتفاع ، ۲سانتی‌متر قطر و ۲۰ گرم وزن دارد. قسمتی از پیشابراه داخل پروستات قرار دارد که به آن پیشابراه پروستاتی گفته می‌شود، اگر پروستات به هردلیلی بزرگ شود به علت فشاری که روی پیشابراه ایجاد می‌گردد باعث انسداد مجرا و احتباس ادرار می‌شود که به اصطلاح به بیماری پروستات معروف است. پروستات یک مایع رقیق شیری شکل قلیایی حاوی کلسیم، سدیم، فسفر، گلوکز، فروکتوز، اسیدفسفاتاز، ویتامینC و … ترشح می‌کند که طی عمل انزال به مجرای پیشابراه می‌ریزد. این احتمال وجود دارد که مایع پروستاتی اسیدیته مایعات را بعد از انزال خنثی کرده و قابلیت تحرک و باروری اسپرم‌ها را به مقدار زیادی تشدید می‌کند(ترشحات واژن PH حدود ۴ دارد در حالی که اسپرم برای فعالیت نیاز به PH حدود ۶ دارد).

غدد کوپر یا بولبواورترال :

دو عدد غده به اندازه نخود بوده که در عقب پیشابراه قرار گرفته‌اند از این غدد موکوس ویژه‌ای ترشح می‌شود که شفاف و چسبناک بوده و برای آماده سازی آلت قبل از انزال می‌باشد.

آلت تناسلی (Penis) :

پنیس عضو جفتگیری مرد است، عضوی است برای انتقال اسپرم به درون واژن، شامل تنه و ریشه می‌باشد که از سه توده قابل انقباض به نام اجسام غاری(Corpus Cavernous) و جسم اسفنجی(Corpus Spongiosus) تشکیل شده که با احتباس خون در خود باعث نعوظ(Erection) می‌شوند. سر آلت تناسلی(Glans of penis) دارای بیشترین سلول تحریکی جنسی در مردان است.

منی(Semen):

منی که طی فعالیت جنسی مرد انزال می یابد، ترکیبی از مایع و اسپرم جریان یافته از مجرای دفران است(۶۰% مایع کیسه های منی، ۳۰% مایع پروستات و کمتر از ۱۰% اسپرم)؛ به علت شیری رنگ بودن مایع پروستات منی هم به رنگ شیری می باشد و به علت موکوئیدی بودن مایع کیسه منی به صورت لخته مانند است اسپرم موجود در مایع منی در داخل بدن مرد تا یک ماه می تواند زنده بماند ولی بعداز انزال در داخل مجاری تناسلی زن به مدت ۲۴ تا ۴۸ ساعت عمر دارد. اسپرم را اگر در دمای کمتر از ۱۰۰ درجه زیر صفر نگهداری کنند می تواند تا سالهای زیادی زنده بماند(بانک اسپرم).

هورمون تستوسترون یا هورمون جنسی مردانه:

ترشح این هورمون که توسط سلول‌های بینابینی لایدیگ انجام می‌شود در جنین مذکر منجر به رشد دستگاه های جنسی مردانه می گردد و همچنین در ابتدای بلوغ سبب ظهور صفات ثانویه جنسی می گردد، در ماه‌های آخر بارداری بیضه ها تحت تأثیر این هورمون از داخل شکم و از طریق کشاله ران به درون اسکروتوم رانده می‌شوند.

بطور عموم تستوسترون مسئول صفات مردانه می باشد . مقدار متوسطی تستوسترون در زندگی جنینی و تا ۱۰ هفته یا بیشتر بعد از تولد توسط بیضه ها تولید می شود اما بعد از آن تا ۱۰ تا ۱۳ سالگی ترشح آن کاملاً‌ متوقف می شود. بعد از آن در زمان بلوغ مقدار ترشح آن به شدت افزایش و مجدداً بعد از ۵۰ سالگی کاهش می یابد.

 ۱-  اثر به رشد اندامهای جنسی و پیدایش صفات اولیه و ثانویه جنسی

 ۲-  اثر بر رویش مو در نقاط مختلف بدن

 ۳-  اثر بر طاسی مردانه

 ۴-  اثر بر صدا

 ۵-  اثر بر پوست و پیدایش آکنه در دوران بلوغ

 ۶-  اثر بر تشکیل پروتئین‌ها و رشد عضلانی در مردان

توجه : این اثر تستوسترون(اثر بر عضله) باعث شده که از آن به عنوان یک عامل کمکی در ورزش استفاده گردد ولی باید توجه کرد که متاسفانه استفاده از این ماده بدون تجویز پزشک و بررسیهای کلینیکی همزمان، می تواند موجب آسیب کبد و حتی ایجاد سرطان‌های کبد گردد. همچنین استفاده از هر نوع هورمون جنسی در مردان ممکن است باعث ایجاد عقیمی و در زنان سبب رویش مو در صورت ، صدای مردانه، پوست خشن و قطع قاعدگی و … شود.

 روند ساخت اسپرم :

یکی از کارهای بیضه ساخت اسپرم می باشد. ساخت اسپرم از حدود ۱۳ سالگی شروع شده و تا پایان عمر ادامه می‌یابد. عمل اسپرم سازی که از شروع تا خاتمه حدود ۷۵ روز طول می کشد را اسپرماتوژنز می گویند .

 بالغ شدن و انتقال و نگهداری اسپرمها:

بعد از ساخت، اسپرم وارد یک کانال طولانی به نام اپیدیدیم(۶متری) می شود (Epididymis) که وظیفه انتقال و آماده سازی اسپرم را به عهده دارد. این عمل حدود ۱ تا ۱۲ روز طول می کشد بعد از این مرحله اسپرمها از طریق کانالی به نام مجرای وابران(Vas deferens) عبور کرده و وارد محلی به نام آمپول(Ampoule) می شوند. محتویات آمپول به همراه محتویات کیسه مایع منی و پروستات به مجرای انزال (Ejaculatory Duct) وارد می شوند . لازم به ذکر است که روزانه حدود ۱۲۰ میلیون اسپرم تولید می شود. اسپرم‌ها می‌توانند با حفظ قدرت باروری خود حدود یک ماه در مجاری تناسلی به حالت انبار شده باقی بمانند.

انتقال اسپرمها به لوله های رحمی و عمل لقاح :

در هنگام انزال ترشحات کیسه مایع منی و پروستات با اسپرم مخلوط می‌شوند.حجم متوسط منی در هر انزال حدود ۵- ۲ میلی لیتر می‌باشد که از دو قسمت اسپرم و مایع منی تشکیل یافته است (بیش از ۹۰ درصد حجم آنرا مایع منی تشکیل می‌دهد و اسپرم حجم خیلی کمی از آنرا تشکیل می دهد) در هر میلی‌لیتر از مایع منی حدود ۱۰۰میلیون اسپرم وجود دارد که این ۱۰۰میلیون فقط ۳-۲ درصد حجم مایع منی را تشکیل می دهد. مایع منی بعد از انزال ابتدا به صورت لخته است، اما طی ۱۵ تا ۲۰ دقیقه بعد حل می‌شود. اسپرم ها معمولاً تا ۱٫۵ ساعت بعد از انزال به لوله های رحمی می‌رسند(سرعت حرکت ۱تا ۴ میلیمتر در دقیقه) و در این مکان ۲۴ تا ۷۲ ساعت قابلیت باروری تخمک را دارند که در صورت حضور هم‌زمان تخمک لقاح صورت گرفته و جنین تشکیل می‌گردد. با وجود اینکه فقط یک اسپرم برای بارور کردن تخمک کافی است ولی کسانی که تعداد اسپرمهایشان در هر میلی لیتر کمتر از ۴۰ میلیون باشد ۵۰% احتمال عقیمی وجود دارد و اگر این مقدارکمتر از ۲۰ میلیون باشد معمولاً فرد عقیم می شود.

نهان بیضگی(کریپتورکیدیسم):

بیضه ها تا یک ماه قبل از تولد داخل شکم قرار دارند و تحت تأثیر هورمون هایی نزول یافته و وارد کیسه بیضه می شوند، گاهی این نزول صورت نمی گیرد یا به طور ناقص صورت می گیرد بنابراین یکی یا هر دو بیضه در داخل شکم یا کنال اینگوینال و یا جای دیگری در مسیر نزول باقی می مانند. این بیضه ها ممکن است توانایی تولید اسپرم خود را از دست بدهند بنابراین معاینه نوزادان پسر به دنیا آمده از جهت وجود هر دو بیضه داخل کیسه بیضه ضروری است تا در صورت عدم نزول بیضه ها این عمل توسط جراحی انجام گیرد.

عمل جنسی مرد: مهم ترین منبع پیام های عصبی حسی برای آغاز عمل جنسی مرد، سر آلت تناسلی(glans penis) است. سر آلت تناسلی دارای نوعی سیستم حسی بسیار حساس(اندامک انتهایی) است که نوع خاصی از حس، موسوم به حس جنسی(sexual sensation) را به سیستم عصبی مرکزی می فرستد. این احساس ابتدا به نخاع و سپس به مغز ارسال می گردد. همچنین پر شدن اندامهای جنسی(کیسه های منی، آمپول و …) و همچنین التهاب یا عفونت خفیف این اندامها می توانند سبب ایجاد این احساس به طور مداوم گردند.

احتلام یا تخلیه شبانه(nocturnal emission) : تحریکات مناسب روانی می توانند توان شخص را برای انجام عمل جنسی تا حدود زیادی تقویت کنند. پرداختن به افکار جنسی و یا دیدن خواب جنسی می تواند باعث انزال گردد و تعدادی از مردان این اتفاق را خصوصاً در دوران نوجوانی تجربه می کنند.

بلوغ در پسران : در حدود سن ۱۳ سالگی هیپوفیز هورمون‌های گنادوتروپین را رها می‌کند(اینکه چرا و چگونه این فرایند آغاز می‌شود هنوز به خوبی شناخته نشده) این هورمون‌ها علاوه بر فعال نمودن پروسه اسپرم سازی، سبب شروع ترشح تستوسترون شده و تستوسترون عامل بروز صفات ثانویه جنسی در مردان که قبلاً گفته شد می‌گردد و به اصطلاح شخص به بلوغ می‌رسد.

حیات جنسی مردان و یائسگی مردان: بخشی از اسپرماتوژنز در مردان که از سن بلوغ ایجاد شده معمولاً تا زمان مرگ ادامه پیدا می کند. اما بیشتر مردان در اواخر دهه های ۴۰ یا ۵۰ از عمر خود به تدریج دچار کاهش عملکرد جنسی می شوند. یک مطالعه نشان داده که میانگین سن خاتمه جنسی در ۶۸ سالگی است، گرچه تفاوت های زیادی وجود دارد، این افت عملکرد جنسی با کاهش تستوسترون رابطه دارد. کاهش فعالیت جنسی مردان، یائسگی مردان(male climacteric) نامیده می شود. گاهی یائسگی مرد با علایمی همچون گرگرفتگی، احساس خفگی و اختلالات روانی مشابه علایم یائسگی زنان همراه است. این علایم را می توان با تجویز داروهای مناسب درمان کرد.

. . تولید مثل از به اشتراک گذاشتن سلول های جنسی نر و ماده اتفاق می افتد . سلول های جنسی حامل صفات وراثتی هستند که خصوصیات فردی هر شخص در ژن های موجود در کروموزوم های سلول ها وجود دارد و ژن ها حامل انتقال کلیه خصوصیات ظاهری و ذاتی افراد هستند مثل رنگ پوست و مو ، شخصیت و اخلاق و خیلی از صفات دیگر از والدین به فرزندان از طریق ژن ها انتقال می یابد . تکامل انسان با عمل باروری شروع می شود و طی این فر آیند اسپرماتوزوئید از مرد و اووسیت ( تخمک ) از زن با هم یکی شده تا تخم جنین(Zygot) تشکیل شود .یک سلول تخم به دو سلول تبدیل شده و به همین ترتیب تقسیمات سلولی ادامه می یابد و تبدیل به یک توده سلولی بزرگتر شده و در همین زمان از تخمدان به لوله های رحمی رسیده و با حرکت های ملایم لوله های رحمی به رحم میرسد و به رحم می چسبد . به چسبیدن توده سلولی به رحم لانه گزینی می گویند . بعد از لانه گزینی جنین به رشد خود ادامه می دهد و پس از ۹ ماه جنین کامل شده و آماده خروج و زندگی در خارج از رحم می باشد . مراحل پیچیده ای وجود دارد تا یک سلول تخم ، به یک جنین کامل تبدیل شود . به طور طبیعی( زمانی که از روش های تعیین جنسیت استفاده نمی شود) میزان لقاح و تولد پسر و دختر همواره تقریبأ مساوی می باشد و از هر ۱۰۰ دختر متولد شده ۱۰۵ پسر متولد می شوند . البته احتمال سقط جنین پسر نسبت به سقط دختر در ابتدای بارداری بیشتر است و آن به دلیل ناساز گاری بافتی بین نسج مادر و جنین است که این مشکل در جنین دختر کمتر است . تعیین پسر و دختر توسط اسپرم مرد تعیین می گردد. یک زوج از ۲۳ زوج کروموزوم در همه سلول های انسانی ، زوج جنسی ( sex pair) نام دارد. و این دو کروموزوم تعیین می کنند که آیا جنین نر خواهد شد یا ماده ؟ یکی از کــروموزوم های جنسی Y یا کــروموزوم نر نـام دارد.کروموزوم دیگر، کــروموزوم X کــروموزوم مادهنام دا رد . انسان ماده دارای دو کروموزوم جنسی XX و انسان نر دارای یک کروموزوم X و یک کروموزوم Y می باشد . اگر یک اسپرم دارای کروموزوم X با تخمک زن بارور شود جنین حاصل دختر خواهد بود . ۲۲+ X + 22 + X = 44XX نطفه دختر اگر یک اسپرم دارای کروموزوم Y با تخمک زن بارور شود ، جنس حاصل پسر خواهد بود . ۲۲ + Y + 22 + X = 44XY نطفه پسر اسپرماتوزوئید از یک سر و یک دم تشکیل یافته است که به طور کلی حجم اسپرم های X اندکی بزرگتر از اسپرم های Y است و این تغییر حجم بر روی سرعت حرکت اسپرم ها تأثیر می گذارد که متعاقبأ بر روی جنسیت فرزند تأثیر دارد . بیضه ها منشأ تولید اسپرم هستند . تولید اسپرم و تکامل آن ۷۴ روز طول می کشد و طی سه مرحله تقسیم، سلول جنسی نر از حالت ابتدایی به اسپرماتوزوئید کامل تبدیل میشود . پدیده تکامل اسپرم با بالا رفتن سن در مردان طولانی تر می شود و در سنین بالای ۴۰ سال تولید اسپرماتوزوئید بیشتر از ۷۴ روز طول می کشد . نوع شغل و وضعیت اجتماعی و اقتصادی و ایمونولوژیک فرد در کیفیت نوع اسپرم تولید شده تأثیر دارد . کیفیت اسپرم تولید شده به شرایطی که مرد در طی ۷۴ روز طی می کند ، بستگی دارد و برای تولید اسپرم با کیفیت خوب ، فرد باید در شرایط مناسب قرار بگیرد. شرایط روحی و اعصاب می تواند در تولید اسپرم تأثیرمی گذارد و آقایانی که به طور مداوم در معرض استرس ، عصبانیت و فشار روحی هستند . در روند تولید اسپرم اختلال ایجاد می شود . حرارت بالا نیز باعث اختلال در روند تولید اسپرم می شود . حتی آقایانی که در مقابل کوره های آتش کار می کنند ، دچار عقیمی موقت خواهند شد . رعایت موارد فوق و مصرف رژیم غذایی خاص جهت تقویت اسپرم می تواند در تعیین جنسیت و کیفیت اسپرم برای دستیابی به جنسیت پسر یا دختر تأثیر گذار باشد .

نقش تخمک زن در تعیین جنسیت درهنـــگام بــلوغ چرخه های منظم مـاهیانـــه در جنـــس مونث شــروع می شــود که به آن چـــرخه های جنسی( sexual cycle) یا سیکل ماهیانه نامیده می شود . در هر چرخه تخمدانی تعدادی فولیکول های اولیه تحت تأثیر هورمون FSH شروع به رشد می نماید و در شرایط طبیعی یکی از فولیکول ها رشد کرده و به بلوغ می رسد . در داخل فولیکول ، تخمک وجود دارد که از برخورد تخمک با اسپرماتوزوئید ، نطفه یا سلول تخم تشکیل می گردد. بسته به اینکه اسپرماتوزوئید X و Y وارد تخمک شود ، تخم حاصل تبدیل به جنین دختر یا پسر خواهد شد . بار الکتریکی روی سطح تخمک و سطح یونی موجود در اطراف تخمک می تواند تا حدودی در جذب اسپرماتوزوئید پسر و دختر نقش داشته باشد . آزمایش روی گونه های مختلف پستانداران نشان داده است که غشاء تخمک در دوره های زمانی مختلف ، آمادگی پذیرش یکی از اسپرم های حاوی X یا Y را بیشتر از دیگری دارد . در سر هر اسپرم ، ناحیه ای وجود دارد که به بار الکتریکی حساس است و نقش اصلی در جذب اسپرم به طرف تخمک دارد و به محض ورود اسپرم به داخل تخمک لقاح انجام شده و در اطراف تخمک غشایی مقاوم ایجاد می شود که اجازه ورود اسپرم های دیگر را به تخمک نمی دهد. در هر سیکل ماهیانه فقط یک فولیکول شروع به رشد می کند و تخمک گذاری رخ می دهد . هورمونLH در حوالی زمان تخمک گذاری شروع به افزایش می کند و با افزایش سریع هورمون LH تخمک گذاری اتفاق می افتد. اما گاهی اوقات ممکن است بیشتر از یک فولیکول رشد نموده و به مرحله تخمک گذاری برسد که معمولأ چند فولیکول باهم رها می شود و بجای تشکیل یک تخم ممکن است چندین تخم بارور شود که احتمال حاملگی دو قلویی یا چند قلویی وجود دارد. حرکت اسپرم های پسر و دختر دکتر شتلز بعد از تحقیقات گسترده ای که در رابطه با سرعت حرکت اسپرم ها داشت به این نتیجه رسید که در زیر میکروسکوپ اسپرم ها به دو دسته مجزا تقسیم می شوند . اسپرم هایی که بزرگ تر هستند و سر بیضی شکلی دارند و اسپرم هایی که کوچکتر و سر گرد دارند . گاهی اوقات دکتر شتلز به مردانی برخورد می کرد که فقط یک شکل اسپرم داشتند . یعنی آقایانی که اکثرأ اسپرم های بزرگ و بیضوی داشتند و بیشتر فرزندان آنها دختر بود و گروهی از مردان بودند که تعداد اسپرم های گرد و کوچک داشتند و اکثرأ فرزندان پسر بیشتری داشتند. البته اینگونه مردان بسیار نادر هستند و بیشتر مردان هر دو نوع اسپرم نر و ماده را با هم دارند ( شرایط زندگی از نظر اقتصادی و شغل افراد و شرایط آب و هوایی و اقلیمی افراد می تواند در تعیین جنسیت نقش داشته باشد) . به طور کلی اسپرم های مولد پسر در محیط های قلیایی فعالیت بهتری دارند و اسپرم های مولد دختر در محیط اسیدی دوام بیشتری دارند . در انتهای لوله های رحمی شرابه هایی وجود دارد که حالت شیپوری دارد و تخمدان را احاطه می کند . این شرابه ها هم مانند سطح داخلی لوله های رحمی توسط مژک هایی پوشیده شده اند که بعد از لقاح به سمت داخل رحم ضربان دارد . هرگاه فولیکول پاره شود و تخمک رها شود تخمک گذاری اتفاق می افتد . تخمک از طریق شرابه ها به داخل لوله رحمی انتقال می یابد و تماس اسپرم و تخمک در قسمت فوقانی لوله های رحمی اتفاق می افتد و این تماس باید از لحظه تخمک گذاری تا ۱۸ الی ۲۴ ساعت بعد از وقوع تخمک گذاری باشد زیرا تخمک طولانی تر از ۲۴ ساعت قابلیت باروری کمتری دارد.(در شرایط نادر شاید تخمک تاچندین روز بعد از وقوع تخمک گذاری قابلیت باروری خود را حفظ نماید.) پس از لقاح اسپرم و تخمک ، تخم تشکیل شده بعد از چند روز به رحم می رسد و لانه گزینی جنین انجام می گردد و جنین به رحم می چسبددر این زمان ممکن است دردی توسط زن باردار حس شود که ناشی از لانه گزینی است . از زمانی که سلول های خونی مادر و جنین با هم ارتباط بر قرار می کند ، تست BHG می تواند مقدار هورمون HCG را نشان دهد و بارداری مشخص گردد. سیکل های قاعدگی وترشح هورمون ها در طی نیمه اول دوره ماهیانه ، تنها هورمون تخمدانی که بیشتر ترشح می شود هورمون استروژن است ولی در نیمه دوم سیکل قاعدگی هر دو هورمون استروژن و پروژسترون ترشح می شود . استروژن موجب ضخامت آندومتر می شود و عمق و پیچیدگی غدد آندومتر به شدت افزایش می یابد و غدد اندومتری شروع به ترشح ماده تغذیه ای می کند که می تواند توسط تخمک بارور شده ، قبل از لانه گزینی مصرف شود . اگر تخمک بارور شود و شروع به تقسیم کند ، هورمون خاصی ترشح می کند که HCG نام دارد و توسط توده سلولی در حال رشد(جنین) ترشح می شود و این هورمون جسم زرد را تحریک کرده و باعث می شود هورمون استروژن و پروژسترون توسط جسم زرد ادامه یابد و در این حالت حاملگی شروع می شود . اما اگر تخمک بارور نشود جسم زرد پسرفت می کند و تولید هورمون های استروژن و پروژسترون کمی کاهش می یابد و زمانی که این هورمون ها ناگهانی کاهش می یابد عروق خونی آندومتر دچار اسپاسم شده و اکثر بافت های آندومتر از بین میروند و خونریزی اتفاق می افتد و طول مدت خونریزی ۳ الی ۵ روز است و سپس مجددأهورمون ها شروع به ترشح شده و در این روند هر ماه آندومتر رحم نوسازی می شود. مدت سیکل ماهیانه طول مدت سیکل ماهیانه در افراد مختلف متفاوت است . اکثریت زنان در فاصله ۲۸ تا ۳۰ روز یک بار خونریزی ماهیانه دارند و اینگونه زنان دارای سیکل های منظمی هستند و مشخص کردن زمان تخمک گذاری در این افراد راحت تر است البته گاهی زنان دوره های کوتاه ۲۱ روزه دارند و گاهی دوره های طولانی مدت۴۰ روز به بالا دارند که ممکن است سیستم بدن آنها به شکل طبیعی به این صورت باشد که مشکلی در باروری بوجود نخواهد آورد. نقش زمان تخمک گذاری در جنسیت فرزند تعیین دقیق زمان تخمک گذاری می تواند در تعیین جنسیت فرزند موثر باشد . در طول یک سیکل ماهیانه یک بار تخمک گذاری رخ می دهد و ۴ الی ۵ روز احتمال حاملگی برای زن وجود دارد . ۴۸ ساعت احتمال باروری دختر بالای ۹۰% است ۳۶ ساعت حوالی تخمک گذاری باروری پسر بالای ۹۰% . از ۴۸ ساعت بعد از تخمک گذاری احتمال باروری دختر افزایش می یابد. در حوالی زمان تخمک گذاری به دلیل اینکه ترشحات قلیایی بیشتری وجود دارد اسپرم پسر بیشتر و بهتر می تواند عبور کنند و در روز هایی که از زمان تخمک گذاری فاصله بیشتری دارد ترشحات حالت اسیدیته بیشتری دارند و احتمال بارداری دختر افزایش می یابد و در روز های بعد از تخمک گذاری مثلا ۲ الی ۳ روز بعد از تخمک گذاری به دلیل اینکه کیفیت ترشحات تغییر می کند اسپرم های پسر کمتر می توانند از این ترشحات عبور کنند و اگر بارداری اتفاق بیفتد احتمال بارداری دختر مجددأ بالا خواهد رفت . بنا براین اهمیت زمان تخمک گذاری برای تعیین جنسیت زیاد است و مهم این است که روز تخمک گذاری بسیار دقیق تعیین گردد. در کلینیک ما اهمیت و دقت زیادی برای پیدا کردن زمان دقیق تخمک گذاری وجود دارد. در حوالی زمان تخمک گذاری بیشترین درصد احتمال بارداری پسر وجود دارد و چنانچه نزدیکی در این زمان اتفاق افتد اسپرم هایی که کوچکتر و سرعت حرکت بیشتری دارند سریعتر خود را به تخمک می رسانند و لقاح به نفع بارداری پسر خواهد بود . طول عمر اسپرم های مولد پسر در لوله های تناسلی زن حدود۲۴ ساعت می باشد ، زیرا اسپرم نر سیتوپلاسم(ماده تغذیه ای سلول) کمتری دارد و در تغییرات شرایط محیطی زود تر غیر فعال می شوند. طول عمر اسپرم های مولد دختر در لوله های تناسلی زن ۲ الی ۳ روز می باشد ، زیرا اسپرم مولد ماده سیتوپلاسم بیشتری دارد و در مقابل تغییرات شرایط محیطی دیر تر آسیب می بیند. البته ممکن است باتوجه به ژنتیک و شرایط اقلیمی افراد طول عمر اسپرم های پسر و دختر تغییراتی داشته باشد . تخمک گذاری از تخمدان راست و چپ و نقش آن در تعیین جنسیت در دوران قدیم رسم بر این بودکه افرادی که خواهان فرزند پسر هستند بعد از اتمام مقاربت به سمت راست بخوابند و افرادی که خواهان فرزند دختر هستند به سمت چپ بخوابند. حالا بعد از گذشت زمان طولانی هنوز متقاضیان انتخاب جنسیت همواره این مسئله را می پرسند که آیا تخمک گذاری از تخمدان چپ یا راست تأثیری در تعیین جنسیت دارد یا خیر؟ هنوزهیچ یافته علمی ثابت نکرده است که این قضیه حقیقت داشته باشد و جالب تر اینکه زنانی هستند که با یک تخمدان به ما مراجعه نموده و هم صاحب فرزند پسر و هم دختر دار شدند. از نظر اینجانب تخمدان راست و چپ به تنهایی نقشی در تعیین یک جنسیت خاص ندارند . (تحریک رشد فولیکول – تحریک تخمک گذاری – تشکیل جسم زرد) هورمون محرکه فولیکولی باعث آغاز تکامل فولیکول های اولیه و ریز تخمدان می شود . هورمون FSH که از هیپوفیز قدامی ترشح می شود باعث پرولیفراسیون سلول های فولیکولی تخمدانی شده و ایجاد فعالیت ترشحی توسط این سلول ها را فراهم می سازد که موجب رشد فولیکول های متعدد تخمدانی در هر ماه می شود . بنابر این در هر ماه تعدادی فولیکول رشد می کند اما معمولأ یک فولیکول به بلوغ رسیده و آماده تخمک گذاری می شود و تحت تأثیر هورمون LH به حد اکثر رشد خود رسیده و پاره می شود و در این زمان تخمک داخل فولیکول رها می شود و تخمک گذاری اتفاق می افتد. بلافاصله بعد از تخمک گذاری هورمون LH باعث تورم تک تک سلول های فولیکولی می شود این سلول ها ، سلول های لوتئینی نام دارد که طی مدت یک الی دو روز تبدیل به جسم زرد می شود . سلول های فولیکولی تخمدان در طی این چهارده روز هورمون استروژن ترشح می کنند و این وظیفه بعد از تخمک گذاری توسط جسم زرد ادامه خواهد یافت جسم زرد ایجاد شده مسئول ترشح پروژسترون است . نقش عمده پروژسترون آماده کردن رحم برای پذیرش تخم بارور و آماده کردن پستان برای ترشح شیر است. پروژسترون باعث می شود که سلول های غده ای آندومتر و پستان بزرگ شده و خاصیت ترشحی بدست آورند. پروژسترون انقباضات رحم را مهار کرده و از دفع تخمک بارور شده ای که می خواهد در رحم لانه گزینی کند جلو گیری می کند و همچنین مانع از دفع جنین در حال رشد داخل رحم توسط رحم می شود . رژیم غذایی و تعیین جنسیت رژیم غذایی نیز می تواند تا حد زیادی در تعیین جنسیت فرزند نقش داشته باشد. دیده شده که در بعضی مناطق دنیا یا بعضی از فصول سال بعلت مصرف مواد غذایی خاص آن منطقه یک جنسیت خاص شیوع بیشتری دارد . توصیه های زیادی از دیر باز تاکنون در رابطه با مواد غذایی مختلف وجود دارد . توصیه های غذایی برای زنان و مردان متفاوت است . متأسفانه مشاهده می شود که زنان به اشتباه توصیه های غذایی آقایان را مصرف می نمایند و بر عکس . استفاده از رژیم غذایی مناسب که هم از نظر یونی مناسب باشد و هم از نظر اسیدی و قلیایی شدن خون مناسب باشد و هم حد اقل تمام نیاز های پایه بدن به مواد غذایی را تأمین کند لازم است مصرف گردد. رعایت درست مواد غذایی برای جنسیت پسر و دختر می تواند در صد موفقیت را افزایش دهد . نقش بیماریها در تعیین جنسیت فرزند بعضی از افراد به دلیل مشکلاتی که دارند ممکن است استعداد خاصی در تولد یک جنسیت خاص داشته باشند زنانی که به آندو متریوز مبتلا هستند احتمال تولد فرزند دختر در آنها افزایش می یابد . زیرا در بیماران مبتلا به آندومتریوز گلبول های سفید فراوانی در رحم و مسیر عبور اسپرم ها وجود دارد که باعث کندی حرکت اسپرم ها می شود ، از آنجایی که اسپرم پسر ضعیف تر است احتمال اینکه بتواند خود را به تخمک برساند بسیار کم خواهد شد . البته هر بیماری و مشکلی در رحم که منجر به التهاب شود و گلبول های سفید در مسیر عبور اسپرم ها وجود داشته باشد ، احتمال بارداری پسر کم خواهد شد . دیده شده که به دنبال درمان آندومتریوز احتمال باروری پسر افزایش یافته است . وجود عفونت های مختلف زنان هم به همین علت احتمال بارداری پسر را کم خواهد کرد .

اثر دارو ها بر جنسیت فرزندعده ای از محققان اعتقاد دارند که مصرف قرص کلومیفن سیترات می تواند روی موالید دختر تأثیر گذارد اما طبق تجربه بر روی زنانی که تخمک گذاری نداشته اند و قرص کلومیفن مصرف نموده اند اگر کلومیفن با دوز بالا مصرف شود احتمال موالید دختر کمی افزایش می یابد اما اگر کلومیفن با دوز پایین مصرف گردد تأثیری روی موالید پسر یا دختر ندارند .گاهی اوقات برای تقویت اسپرم در آقایان نیز قرص کلومیفن استفاده می شود که به هیچ عنوان موالید دختر را افزایش نمی دهد. اثر فصول مختلف بر تعیین جنسیتنمی توان ادعا کرد که قطعأ فصول سال می تواند بر روی جنسیت فرزند تأثیر گذارد اما در مناطق مختلف دنیا ممکن است تولد یک جنسیت خاص در بعضی از فصول زیاد شود و این پدیده ممکن است تنها مختص شرایط آب و هوایی همان منطقه باشد یا به نحوه تغذیه در آن فصل خاص ربط داشته باشد .مثلأ خوردن یک میوه خاص در یک فصل خاص می تواند تولد یک نوع جنسیت را در یک منطقه افزایش دهد یا تغییر املاح آب آشامیدنی در فصول مختلف در محیط های جغرافیایی متفاوت می تواند روی سطح کلسیم و منیزیم آب آشامیدنی تأثیر گذارد و نسبت جنسیت فرزند را تغییر دهد .

حاملگیدر زمانی که سلول تخم جنین تشکیل گردید تا زمانی که از لوله های رحمی عبور نماید و شروع به چسبیدن به جدار رحم نماید۳ الی ۶ روز طول می کشد و بعد از ۱۴ روز این اتصال محکم تر شده و هورمون حاملگی B.HCG در خون فراوان یافت شده و با آزمایش تیتر B.HCG می توان به وقوع حاملگی پی برد.ساده ترین روش حدس زدن حاملگی،عقب افتادن قاعدگی در زنان می باشد ، البته زنانی که قاعدگی های منظمی دارند زود تر میتوانند بارداری خود را حدس بزنند. بنا براین تأخیر قاعدگی اولین علامتی است که زن می تواند بارداری خود را متوجه شود.آزمایشات برا ی تعیین حاملگی:۱- آزمایش خون : ۷ BHCG الی ۱۴ روز بعد از مقاربت مثبت می شود.۲-آزمایش ادرار :تست ۶ GRAVINDEX الی ۱۴ روز بعد از تأخیر قاعدگی مثبت می شود۳- نوارهای تست آزمایشگاهی یا کیت های حاملگی که بر اساس نوع آن ۳ الی ۶ روز بعد از تأخیر قاعدگی مثبت می شود. که این نوارها و کیت ها را می توانید از داروخانه ها تهیه نمایید. تعیین زمان زایماناکثریت زنان به محض اینکه متوجه شدند که باردار هستند اول از همه دوست دارند بدانند که در چه تاریخی زایمان می کنند.مدت هر حاملگی طبیعی حدود ۲۸۰ روز معادل ۴۰ هفته پس از شروع آخرین قاعدگی می باشد.چنانچه بخواهید به شکل ساده زمان زایمان را بدست آوریداز شروع آخرین قاعدگی قبلی خود ۲۸۰ روز یا۴۰ هفته جلو بروید ، زمان بدست آمده زمان زایمان است ویا پس از نوشتن تاریخ آخرین قاعدگی (۷ روز به روز اضافه کنید) و (۳ ماه از ماه کم کنید) و (یک سال به سال اضافه کنید) .به طور مثال اگر تاریخ۳/۹/۸۴ شروع آخرین روز قاعدگی بود به این شکل عمل کنید.

۳ / ۹ / ۴۸

۷+ / ۳- / ۱+

۰۱ / ۶ / ۵۸

تاریخ آخرین قاعدگی = ۳/۹/۴۸
تاریخ زایمان = ۰۱/۶/۵۸
تعیین جنسیت فرزند در ابتدای حاملگی۱- BHCG و جنسیت فرزند:عده ای از پزشکان اعتقاد دارند که می توان از روی تیتر BHCG در زمان تأخیر قاعدگی تا اندازه ای به جنسیت جنین پی برد که البته هنوز این مسئله در حال تحقیقات است و نمی توان ارقام مشخصی را برای تعیین جنسیت بر اساس تیتر آنتی بادی اعلام کرد .وجود عدد های پایین BHCG در روز های اول تأخیر قاعدگی می تواند احتمالأ نموداری از بارداری پسرمی باشد و وجود عددهای بالای BHCG در روز های اول بعد از تأخیر قاعدگی می تواند نموداری از بارداری احتمالی دختر باشد.در حاملگی ها ی دو قلو و مواردی که جنین در حال سقط است و یا فیزیولوژی مختلف زنان بر اساس سیکل ها ی هورمونی مختلف ، نمی توان به این اعداد و ارقام اعتماد کرد.۲- CVS نمونه برداری از جفت :این آزمایش زود ترین آزمایشی است که به شکل قطعی جنسیت را تشخیص می دهد که می توان در هفته های دوم تا پنجم بعد ار تأخیر قاعدگی انجام داد در این آزمایش نمونه ای از سلول جفت جنین گرفته میشو د و بر روی آن آزمایشات ژنتیک انجام میگردد .بااین آزمایش میتوان پی به بیماریهای ژنتیکی برد که در صورت وجود مشکل می توان اقدامات درست و تصمیم گیری جهت ماندن یا سقط جنین به شکل قانونی انجام داد.افرادی وجود دارند که به طور ارثی بیماریهایی را در به شکل توارثی حمل میکنند که این بیماریها بسته به جنسیت جنین، ممکن است به فرزند آنان انتقال یابد. ( مثل هموفیلی و کور رنگی )نمونه گرفتن از جفت به این ترتیب انجام می گردد که لوله پلاستیکی ظریفی را از داخل دهانه رحم با هدایت سونوگرافی وارد رحم می شود و به مقدار بسیار جزئی از سلول های جفت برداشت شده و روی آن آزمایش می شود . اگر این نمونه برداری توسط افراد ماهر انجام گردد هیچ خطری برای ادامه حاملگی بوجود نمی آید اما گاهی به دنبال این روش احتمال سقط و عدم ترمیم کیسه آب و سوراخ شدن کیسه آب مشاهده می شود. ۳-آمنیوسنتز :آمنیوسنتز عبارتند از خارج کردن مقداری از مایع آمنیوتیک که جنین را احاطه کرده است . پزشک توسط سوزنی از راه شکم به رحم دسترسی پیدا می کند. برای درست عمل کردن و صدمه ندیدن جنین همیشه همراه با این کار سونوگرافی همزمان انجام میگردد.در سونوگرافی مسیر حرکت سوزن دیده میشود و جنین صدمه نمی بیند.نمونه بدست آمده از مایع آمنیوتیک که ۳۰ میلی لیتر است به آزمایشگاه ژنتیک جهت بررسی ارسال میگردد.این آزمایش در حوالی هفته های ۱۶ الی ۱۸ حاملگی انجام میگردد . در این زمان رحم و جنین بزرگ شده و به اندازه کافی مایع آمنیوتیک وجود دارد . که بتوان این حجم مایع را از آن گرفت و مشکلی هم برای جنین پیش نیاید.در آمنیوسنتز ابتدا محل قرار گرفتن جفت و جنین به کمک سونوگرافی تعیین می گردد و بعد سطح شکم د ر ناحیه روی رحم ضد عفونی و بی حس میشود . سپس سوزن از روی دیواره شکم وارد رحم میشود و همزمان مسیر سوزن به وسیله سونوگرافی کنترل می گردد. با وجود تمام احتیاطات ، انجام آمنیوسنتز با خطراتی همراه است از جمله صدمه دیدن جفت و جنین و عفونت که از عوارض جانبی آمنیوسنتز می باشد.در خانم هایی که (گروه خون منفی ) دارند بعد از آمنیوسنتزرگام تزریق می شود.با تجزیه مایع آمنیوتیک بدست آمده می توان بیماریهای کروموزومی –از جمله سندرم داون –بیماریهای اسکلتی-عفونت ها –بیماریهای دستگاه عصبی-جنسیت و . . . . را بررسی نمود. سونوگرافیدر سونوگرافی از امواج صوتی با فرکانس بالا استفاده می شود. این امواج به توسط وسیله ای که رو ی شکم قرار داده می شود تولید و به بدن منتقل می شود.برای انتقال کاملتر امواج به بدن یک ماده نرم کننده مثل ژل به سطح بدن مالیده می شود . امواج پس از ورود به بدن شما از بافت های مختلف عبور نموده و از یک عضو به عضو دیگر میرسد و سپس به طرف سطح بدن منعکس می شود .دستگاه سونوگرافی این امواج را دریافت می کند و با استفاده از آنها تصویری از اعضای درونی بدن بدست می آورد.در سونو گرافی امکان مشاهده حرکات وجود دارد پس میتوان حرکات جنین یا اعضای درونی آن را مشاهده و بررسی نمود .در هفته های ۵ الی ۶ حاملگی ضربان قلب جنین قابل مشاهده است.بسیاری از افراد از سونوگرافی برای تعیین جنسیت جنین استفاده می نمایند. اگر پاهای جنین باز باشد تعیین جنسیت پسر یا دختر راحت تر صورت می پذیرد. البته امروزه سونوگرافی های رنگی ، سه بعدی و چهار بعدی می تواند زود تر از سونوگرافی های معمولی جنسیت جنین را مشخص کند.در خانم های لاغر تر در ۱۲ الی ۱۶ هفتگی و در خانم های چاق از ۱۶ الی ۲۰ هفتگی جنسیت فرزند توسط پزشکان ماهر قابل تشخیص است.انجام سونوگرافی برای موارد زیر انجام می گردد.۱- تشخیص حاملگی.۲- بررسی سلامت جنین و رشد آن و ضربان قلب جنین.۳- بررسی محل قرار گیری جفت.۴- بررسی اختلالات تروفوبلاستیک یا مول۵- وجود ناهنجاریهای مادر زادی۶- بررسی مقدار مایع آمنیوتیک۷- بررسی سقط – حاملگی خارج از رحم۸- بررسی چند قلویی۹- ابعاد جمجمه – استخوان ران – ستون فقرات جهت بررسی سن حاملگی.۱۰- تعیین جنسیت

دستگاه تولیدمثل؛ از شگفتى‏هاى آفرینش است.دو سلول ذره‏بینى در رحم با هم ترکیب مى‏شوند؛رشد و نمو مى‏کنند،اندام‏هاى مختلف را به‏وجود مى‏آورند، چشم، گوش، قلب و مغز مى‏سازند و در نهایت انسانى کامل را به‏وجود مى‏آورند؛ انسانى که علاوه بر تمام این اندام‏هاى شگفت‏انگیز، روح هم دارد و این معجزه‏ایست که همه روزه بارها و بارها تکرار مى‏شود. آشنا شدن با دستگاه‏هاى تولید مثل مى‏تواند فواید عملى مهمى را دربرداشته باشد ( از نظر آمیزش و مسائل جنسى،زایمان و پیشگیرى از باردارى‏و…)از این رو در این بخش به طور خلاصه مطالبی ارائه می‌شود: قسمت‏هاى مختلف دستگاه تناسلى زن از خارج به داخل عبارتند از :دهانه مهبل، مهبل(واژن)، گردن رحم،رحم، لوله‏هاى رحمى، تخمدان‏ رحم: رحم عضو اصلى دستگاه تناسلى است که وظیفه نگهدارى و پذیرایى از جنین را برعهده دارد. تخمدان‏ها: دو غده تناسلى زن هستند که شکل بیضى دارند و اندازه آنها کمى بزرگ‏تر از بادام است و در محوطه شکمى قرار دارند. تخمک:سلول جنسى ماده که تخمک یا اوول نام دارد در فرد بالغ در هر ۲۸ روز یک تخمک توسط یکى از تخمدان‏ها ساخته مى‏شود و معمولا ۷ تا ۱۲ روز بعد از پایان قاعدگی أزاد می‌شود. ۳۲- قاعدگى‏ فاصله قاعدگى در اشخاص مختلف یکسان نیست ولى به طور معمول هر ۲۸ روز یکبار و طول مدت آن ۴ تا ۶ روز است ۳۳-۳۴ به علت خونریزى‏هاى سیکل ماهانه، مقدارى از آهن بدن از دست مى‏رود. از این‏رو زنان دو برابر مردان احتیاج به آهن دارند یعنى تقریباً در روز باید ۲ میلى‏گرم آهن به بدنشان برسد. کمبود آهن باعث بیمارى‏هاى مختلف مى‏شود که مهمترین آن کم خونى(آنمى) است‏۳۵٫کمبود آهن و کم خونى ناشى از آن در جهان و در کشور ما یکى از مشکلات تغذیه‏اى مى‏باشد که در بعد جسمى و روحى بر کودکان زیر پنج سال ،زنان باردار و دختران جوان تأثیرات سوء مى‏گذارد.بررسى‏هاى انجام شده در کشور نشانگر وجود کم‏خونى فقر آهن در ۳۰ تا ۵۰ درصد زنان در سن بارورى و ۳۰ درصد کودکان زیر پنچ سال و ۲۰ درصد دختران جوان است.خوشبختانه هم اکنون در تمام مراکز بهداشتى درمانى کشور قرص و قطره‏هاى آهن در اختیار مراجعه کنندگان قرار مى‏گیرد. با خوردن غذاهاى آهن‏دار از قبیل زرده‏تخم‏مرغ،گوشت قرمز،جگر و بعضى از سبزیجات مثل اسفناج مى‏توان این کمبود را برطرف کرد. قصه آفرینش‏ ‏ مرد در هر نزدیکى به‏طور متوسط ۴۰۰ میلیون سلول اسپرم در مهبل زن رها مى‏کند. این سلول‏ها در مدت بسیار کوتاهى پس از رها شدن در اثر اسید فراوانى که در درون مهبل وجود دارد؛ میلیون میلیون قتل عام مى‏شوند و از ۴۰۰ میلیون اسپرم که درون مهبل ریخته مى‏شود همه نابود مى‏شوند و فقط حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ اسپرم امکان رسیدن به تخمک را مى‏یابند. از این همه سلول مشتاق فقط یکی به درون تخمک راه می یابد و در أنجا با تخمک ترکیب شده و انسان تازه ای را به وجود می أورد.۳۵-۳۶-۳۷ داشتن فرزند آرزوى هر زوج و یکى از هدف‏هاى ازدواج است.براى داشتن فرزندانى سالمتر و بهتر باید نکات مهمى را رعایت نمود.آشنا شدن با دستگاههاى تولید مثل در مرد و زن و فیزیولوژى آن‏ها مى‏تواند به ما در فهم مسائل مختلف کمک کند.در این بخش گفتیم ؛از لقاح سلول جنسى مرد و سلول جنسى زن ؛ فرزند به وجود مى‏آید.سلول جنسى مرد اسپرم نام دارد و نام سلول جنسى زن تخمک مى‏باشد.تخمک در روز چهاردهم از شروع قاعدگى آزاد مى‏شود از این رو آمیزش در این هنگام و همچنین ۳ روز قبل و ۳ روز بعد از این روز پرخطر مى‏باشد و مى‏تواند به حاملگى منجر شود. به علت خونریزى‏هاى سیکل ماهانه، مقدارى از آهن بدن از دست مى‏رود. از این‏رو زنان باید روزانه ۲ میلى‏گرم آهن به بدنشان برسد.کمبود آهن باعث بیمارى‏هاى مختلف مى‏شود که مهمترین آن کم خونى(آنمى) است که در کشور ما رواج دارد.هم‏اکنون در مراکز بهداشتى و درمانى قرص و قطره‏هاى آهن در اختیار مراجعه کنندگان قرار مى‏گیرد.  

طبق آمار جهانی مشکلات ناباروری ۸ تا ۱۰ درصد زوج‌ها را در سراسر دنیا با مشکل مواجه کرده و حدود ۵۰ تا ۸۰ میلیون نفر از جهانیان از ناباروری رنج می‌برند. توانایی تولید مثل یکی از اجزای اصلی سلامت است و نازایی می‌تواند سلامت روانی و اجتماعی و همچنین تندرستی زوج‌ها را تهدید کند. طی دو دهه اخیر مشخص شده که عفونت‌ها یکی از عوامل بزرگ نازایی هستند.

به این ترتیب مردان و زنان بسیاری در سنین باروری به دلیل این پدیده آزاردهنده قطع نسل می‌شوند. همین آمار جهانی می‌گوید که ۴۰درصد ناباروری‌ها مربوط به مردان و ۵۰ درصد موارد مربوط به زنان است و در ۱۰ درصد موارد نیز دلیل اصلی ناباروری مشخص نیست.  تعریف ناباروریبین کشورهای پیشرفته و کشورهای در حال توسعه، فراوانی قابل توجهی در مورد تعداد و علل نازایی وجود دارد. در کشورهای آفریقایی بسته بودن لوله‌های رحمی‌ ناشی از بیماری‌ها ۴۲ درصد نازایی‌های زنان را سبب می‌شود و در کشورهای پیشرفته ۱۱ درصد را تشکیل می‌دهد. پزشکان تعریف جالبی از این عارضه دارند و به زوجی که بدون جلوگیری از بارداری تا دو سال بچه‌دار نشوند، نازا می‌گویند. نازایی یا مادرزادی است یا اکتسابی و ‌عفونت‌های لگنی شایع‌ترین دلیل نازایی اکتسابی است. این عفونت‌ها قابل پیشگیری و ناشی از بیماری‌های مقاربتی، سقط غیربهداشتی یا عفونت‌های دوران زایمان و بعد از آن هستند.   نازایی از دوران کودکیاز جمله دلایل ناباروری در مردان می‌توان به وجود بیضه‌های نزول نکرده و در داخل شکم مانده اشاره کرد. اگر درمان جراحی در حدود سن ۲۰ ماهگی چنین پسری انجام نشود، بعد از آن درمان مؤثر نخواهد بود و آن فرد نازا می‌شود. تعداد زیادی از کودکان به دلیل توجه نداشتن والدین به این وضعیت عقیم شده‌اند اما در کسانی که فقط یک بیضه آنها در جای خود نبوده، باروری مشاهده شده است. البته فراوانی عفونت درمردان نابارور کم است اما سابقه بیماری مقاربتی در مرد باعث افزایش خطر نازایی همسر او می‌شود. پزشکان معتقدند یکی از دلایل مهم به تعویق افتادن یا عدم موفقیت در درمان زوج‌های نازا، توجه نکردن به عفونت و سابقه بیماری‌های مقاربتی در مردان است. همانطور که می‌دانید پیشگیری از درمان ارزان‌تر و مؤثرتر است بنابراین سابقه وجود عفونت در مردان باید به اطلاع پزشک متخصص برسد.    بررسی دلایل بیماری پزشکان بررسی ناباروری مردان را آسان‌تر،‌ ارزان‌تر و سریع‌تر ارزیابی می‌کنند اما درمان آنها بسیار مشکل‌تر است. بخش مهم و موثر دستگاه تناسلی در ناباروری آقایان، بیضه است که وظیفه ساختن اسپرم یا همان نطفه برای تولید مثل و ساختن هورمون مردانه برای ایجاد میل جنسی و حفظ قدرت مردانگی را برعهده دارد. ‌در بیشتر موارد ممکن است کار اول بیضه که تولید اسپرم است، مختل شود اما سلول‌های تولید کننده هورمون مردانه بسیار مقاوم هستند و کاهش میل جنسی به سادگی ایجاد نمی‌شود. سن، شغل، اعتیاد و نوع آن، سابقه بیماری و سابقه فامیلی، نکاتی هستند که در بررسی ناباروری مردان اهمیت دارند. با وجود این آگاهی از مدت ازدواج، وضعیت ازدواج‌های قبلی، وضعیت موهای سر و صورت، بررسی تیروئید،‌ بزرگی پستان‌ها، وضعیت رویش موهای بدن و بالاخره وضعیت دستگاه تناسلی یعنی اندازه بیضه، محل قرار گرفتن بیضه‌ها، آلت، ترشحات مجرا و به‌خصوص واریس بیضه‌ها هم به پزشک کمک می‌کند تا روش موثر درمانی را بیابد.   دو دلیل عمده برای نازایی مطرح می‌شود؛ مورد نخست، انسداد راه خروج اسپرم است که ممکن است اکتسابی و در اثر عفونت باشد یا به طور مادرزادی راه‌های عبور منی وجود نداشته باشد و مورد دوم هم اختلال ژنتیکی در ژن تولید کننده اسپرم است. علاوه بر این، واریکوسل یا واریس بیضه یکی دیگر از علل ناباروری است که با مصرف دخانیات، اثرات سمی‌سیگار درمان این عارضه‌ها با مشکل مواجه خواهد شد. حتی ممکن است مردانی که بچه‌دار بوده‌اند هم بعد از ابتلا به بیماری‌های مقاربتی، تومورها،ضربه خوردن وعفونت بیضه و ضربه‌های مغزی نازا شوند.   تحقیقات چه می‌گویند؟

مطالعات گسترده‌ای در این زمینه انجام شده است. به عنوان نمونه، تحقیقات کنگره تولید مثل آمریکا نشان می‌دهد که سیگار نقش موثری در ناباروری دارد. ۲۹۰ زوج سیگاری در این مطالعه شرکت داشتند که بیش از هفت سال و حداقل روزی ۳۰ نخ سیگار می‌کشیدند. نتایج به دست آمده نشان داد سیگار کشیدن ابتدا تولید هورمون‌های جنسی را مختل و سپس تولید اسپرم را دچار مشکل می‌کند. در نهایت مواد سمی‌دخانیات در مایع منی هم وارد می‌شوند. همچنین مشخص شد که زوج‌های سیگاری ۳۷ ماه زمان برای باروری نیاز داشتند اما افراد غیرسیگاری طی۳۰ ماه به بارداری رسیدند. میزان مقاربت افراد سیگاری حدود شش بار در ماه و در افراد غیرسیگاری ۱۲ بار ارزیابی شد. کیفیت اسپرم غیرسیگاری‌ها در آزمایش منی، بهتر از افراد سیگاری بود.  در نهایت، درمان زوج‌های سیگاری فوق‌العاده مشکل ارزیابی شد و آنها حتما باید سیگار کشیدن را ترک کنند تا درمان نتیجه بخش شود. هر دردی را دوایی است  وجود بیضه‌های کوچک با رشد ناکافی آن با استفاده از هورمون درمانی برطرف می‌شود. حداقل شش ماه و حداکثر سه سال برای بزرگ شدن بیضه‌ها و تولید و تظاهر اسپرم فرصت لازم است اما این درمان در ۹۵ درصد موارد موفقیت‌آمیز است.   واریکوسل یا واریس بیضه با انجام عمل جراحی برطرف می‌شود. بعد از جراحی یک تا سه سال فرصت برای نتیجه مطلوب لازم است. ۵۰ تا ۶۰ درصد موارد نازایی به این ترتیب موفقیت آمیز هستند.   نازایی‌های انسدادی هم با عمل جراحی پیوند مجاری منی درمان می‌شوند. روش‌هایی مانند لقاح خارج از بدن، انتقال جنین به رحم یا تزریق اسپرم به داخل تخمک راه‌های درمان این نوع نازایی هستند..

 

 دستگاه تولید مثل زنانه: دستگاهی در بدن زنان است که وظیفهٔ بنیادی‌اش تولید مثل است. همگی موجودات زنده توانایی تولید مثل دارند و همین موضوع عامل بقای نسل آنهاست. تنها دستگاهی از بدن که برای زندگی خود فرد الزامی نیست دستگاه تناسلی اوست. اگرچه برای بقای نسلاو لازم است.دستگاه تناسلی زن از دو بخش خارجی و داخلی تشکیل شده‌است که ساختارهای داخلی دستگاه تناسلی زن (تخمدانها، لوله‌های حمل تخمک، رحم و مهبل) در یک سوم پایینی شکم قرار دارند 

روند تولید مثل

 تخمدانها، حاوی فولیکول‌هایی هستند که تخمک‌ها (سلول‌هایی که با اسپرم مرد ترکیب شده، نوزاد ایجاد می‌کنند) را در خود نگه می‌دارند. هر ماه یک تخمک بالغ شده، از تخمدان رها می‌شود؛ شیپور (فیمبریا) تخمک را به داخل لوله حمل تخمک هدایت می‌کند و از آنجا تخمک به طرف رحم رانده می‌شود. مهبل که مسیری با جدار عضلانی است، ارتباط رحم را با خارج بدن برقرار می‌سازد. ساختارهای خارجی که مجموعاً فرج نام دارند، شامل کلیتوریس حساس و چین‌های پوستی به نام لب هستند که ورودی مهبل و پیشابراه را محافظت می‌کنند. غدد بارتولن که مایعی را برای لیز کردن در حین مقاربت جنسی ترشح می‌کنند، درست در داخل ورودی مهبل قرار دارند. 

تغییرات حاصل از بلوغ در دختران 

 بلوغ دوره‌ای است که در طی آن، مشخصات جنسی ایجاد و اعضای تناسلی بالغ می‌شوند. در دختران، بلوغ بین ۱۰ تا ۱۴ سالگی شروع می‌شود و۳ تا ۴ سال طول می‌کشد. غده هیپوفیز شروع به ترشح هورمون‌هایی می‌کند که تخمدان‌ها را برای تولید هورمون‌های جنسی زنانه یعنی استروژن و پروژسترون، تحریک می‌کنند. این هورمون‌ها باعث ایجاد تغییرات فیزیکی از جمله بزرگی پستان‌ها و لگن‌ها و رشد موهای عانه و زیر بغل می‌شوند و به دنبال آن، تخمک گذاری و قاعدگی را تحریک می‌کنند. 

چرخه قاعدگی 

 در طول چرخه قاعدگی، بدن زن برای بارداری احتمالی آماده می‌شود. این چرخه به وسیله ۴ هورمون تنظیم می‌شود. هورمون تحریک کننده فولیکول و هورمون لوتئینی که از غده هیپوفیز ترشح می‌شوند، باعث بلوغ یک تخمک در یک فولیکول و آزاد شدن آن می‌شود. تخمک و فولیکول آن، استروژن و پروژسترون ترشح می‌کنند که باعث ضخیم شدن مخاط رحم می‌شوند. اگر یک تخمک بارور شود، خود را وارد سطوح داخلی رحم می‌کند و اگر بارور نشود، در طول قاعدگی به همراه خون و سلول‌های حاصل از مخاط داخلی رحم، از بدن خارج می‌شود. این چرخه حدود ۲۸ روز طول می‌کشد ولی مدت زمان آن ممکن است از ماهی تا ماه دیگر و از زنی به زن دیگر فرق کند. یک چرخه قاعدگی کامل این تصویر تغییرات حاصل در آندومتر(مخاط رحم) و تخمـدان را در طی چرخـه قاعدگی نشـان می‌دهد. تخمک می‌تواند در زمان تخمک گذاری که از فولیکول آزاد می‌شود، به وسیله یک اسپرم بارور گردد. 

یائسگی 

 یائسگی زمانی است که چرخه قاعدگی متوقف می‌شود این امر معمولاً بین۴۵ تا۵۵ سالگی رخ می‌دهد. تخمدان‌ها دیگر به هورمون تحریک کننده فولیکول پاسخ نمی‌دهند و هورمون‌های جنسی زنانه (استروژن و پروژسترون) کمتری تولید می‌کنند. در نتیجه، تخمک گذاری و قاعدگی خاتمه می‌یابد. به محض این که زنـی به مرحـله یائسگی برسد، دیـگر بارور محسوب نمی‌شود. درست در سال‌های قبل و بعد از یائسگی، تغییرات هورمونی باعث ایجاد علایمی چون نوسان خلق، گر گرفتگی، خشکی مهبل و عرق کردن شبانه می‌گردد. یائسگی ممکن است منجر به تغییرات فیزیکی طولانی مدت مثل پوکی استخوان شودروش‏هاى انتخاب جنسیت فرزند  در طول تاریخ همواره نخستین سؤالى که مردم هنگام تولد یک نوزاد مى‏پرسند این است که: “نوزاد پسر است یا دختر؟” و این نشان مى‏دهد که همه جوامع اهمیت بسیارى به تفاوت دختر و پسر مى‏دهند. جالب است بدانید در مطالعه‏اى که از ۳۷ کشور به‏دست آمد، ۲۹ درصد کسانى که به مشاوره ژنتیک مراجعه کرده بودند، مى‏خواستند قبل از تولد فرزند، جنسیت آن را تشخیص بدهند و در کل ۴۷ درصد از مراجعه‏کنندگان به مراکز مشاوره تقاضا داشتند جنسیت فرزند آینده‏شان را قبل از حاملگى انتخاب کنند.۳۸ میل به انتخاب جنسیت فرزند، احتمالاً عمرى به اندازه تاریخ بشر دارد و والدین منتظر براى به‏دست آوردن فرزند از جنس دلخواه، روش‏هاى پایان‏ناپذیرى را آزمایش کرده‏اند.تخمین زده مى‏شود که بیش از ۵۰۰ نوع فرمول مختلف براى پسر شدن یا دختر شدن فرزند نوشته شده است! بقراط حکیم باستانى معروف براى پسر شدن فرزند نسخه عجیبى را تجویز کرده است.آلمانى‏هاى قرون وسطى، براى تصاحب فرزند پسر یک چکش زیر تختخواب خود مى‏گذاشتند، و پسرعموهاى نروژى آنها براى به‏دست آوردن فرزند دختر، قیچى را جایگزین چکش مى‏کردند. البته هیچکدام از آن روش‏ها مؤثر نبود.۳۹ با توجه به پیشرفت‏هاى حیرت‏آور علمى در عرصه‏هاى مختلف، از جمله پزشکى، این خواسته کاملاً به‏جا و منطقى است که هر زوجى جنسیت فرزند آینده‏اش را انتخاب کند و علم هم به این خواسته جواب مثبت داده است. با توجه به نقش مؤثر انتخاب جنسیت فرزند در تنظیم خانواده و کنترل جمعیت و در نتیجه سلامت مادر،خانواده و جامعه ،در این بخش روش‏هاى گوناگون انتخاب جنسیت معرفی می‌شود. یکى از منافع انتخاب جنسیت فرزند،تنظیم خانواده و کنترل رشد جمعیت است که به تنهایى موجب حفظ سلامت مادر،فرزند و همچنین ایجاد توازن جنسیتى در خانواده و اجتماع مى‏شود که هر کدام از این موارد در نهایت به رفاه بیشتر خانواده و جامعه منتهى مى‏شود: کنترل رشد جمعیت : در روزگارى نه چندان دور، داشتن هفت فرزند براى یک خانواده زیاد نبود ولى هم‏اکنون به علت مشکلات متعدد که همه ما با آنها آشناییم (تربیت، آموزش، کار، مسکن، ازدواج و غیره) خانواده‏ها ترجیح مى‏دهند که فقط یک یا دو بچه داشته باشند.راه عملى‏شدن وتحقق این خواسته،علاوه بر استفاده از روش‏هاى تنظیم خانواده و جلوگیرى از باردارى، “انتخاب جنسیت فرزند” است. در واقع اگر تنظیم خانواده همزمان با انتخاب جنسیت فرزند باشد مى‏تواند مؤثرتر و کارسازتر باشد؛زیرا به این وسیله علاوه بر “تعداد فرزندان”،”جنسیت” آنها نیز انتخاب مى‏شود و زوج‏ها نیازى ندارند که براى بدست آوردن فرزند از جنس دلخواه تن به باردارى‏هاى مجدد بدهندیکى از علل افزایش جمعیت در کشور ما باردارى براى جنس است.؛مادرانى که دو یا چند دختر دارند، فقط براى اینکه صاحب پسر شوند؛و مادرانى که دو یا چند پسر دارند، فقط براى اینکه صاحب دختر شوند، تن به باردارى مى‏دهند و این مسئله باعث افزایش جمعیت مى‏گردد.اما اگر زوج‏ها بتوانند جنسیت فرزند خود را انتخاب کنند، با یک یا دو باردارى خانواده را به “تعادل جنسیتى” (برابر شدن تعداد فرزندان پسر با دختر) مى‏رسانند و پس از آن از باردارى‏هاى ۴۰مجدد جلوگیرى مى‏کند و از این راه ضمن اینکه سلامت مادران که محور اصلى هر خانواده هستند تأمین مى‏شود و منافع مادى و معنوى فراوان نصیب خانواده‏ها مى‏شود؛ رشد جمعیت کشور به طرز محسوسى کاهش مى‏یابد.۴۱ نکته دیگر اینکه با برابر بودن تعداد فرزندان دختر و پسر در خانواده‏ها کل جامعه نیز از نظر تعداد دختر و پسر به تعادل بیشتر مى‏رسد و مشکل کنونى (بیشتر بودن تعداد دختران نسبت به پسران)برطرف شده یا شدت آن کاهش مى‏یابد۴۲٫برهم خوردن این تعادل موجب مشکلات متعدد جمعیتى مى‏شود. هم اکنون ایران بیش از ۱۳ میلیون و ۷۶۱هزار خانوار دارد۴۳ و اگر فقط درصدى از خانوادهاى ایرانى به وسیله روش‏هاى انتخاب جنسیت فرزند،خانواده خود را از نظر جنسیتى متعادل کنند؛از تولد تعداد زیادى کودک جلوگیرى شده،رشد جمعیت به طور محسوس کاهش خواهد یافت.اگر به اثرات مخرب و ویرانگر رشد بى‏رویه جمعیت بر خانواده و اجتماع آشنا باشیم ضرورت و اهمیت کنترل رشد جمعیت را متوجه مى‏شویم و چنانکه گفتیم انتخاب جنسیت فرزند مى‏تواند زوج‏ها را در تنظیم خانواده کمک کندو در نهایت باعث کنترل رشد جمعیت در کشور شود.  پیشگیرى از تولد نوزاد بیمار: تعدادى بیمارى ارثى وجود دارد که احتمال و شدت بروز آن در فرزند پسر بیشتر است‏۴۴٫ حدود ۸۰ بیمارى وابسته به جنس گزارش شده که فرزندان پسر با شدت و فراوانى بیشتر در معرض خطر و توارث آن بیمارى‏ها قرار دارند. در این‏گونه موارد هر پزشکى مى‏کوشد که زوج را به داشتن فرزند دختر (به‏جاى پسر) تشویق کند. اگر در این موارد جنس فرزند آینده دختر باشد احتمال بروز و ظهور آن بیمارى‏ها کاهش خواهد یافت‏۴۵ و طبیعتاً هر خانواده‏اى ترجیح مى‏دهد که یک دختر سالم داشته باشد تا یک پسر ناسالم. و این از دیگر فواید انتخاب جنسیت فرزند است که به‏وسیله آن مى‏توان از تولد نوزادان ناسالم پیشگیرى کرد و جامعه‏اى سالم‏تر ساخت. بعضى از دانشمندان معتقدند که جلوگیرى از ایجاد این‏گونه بیمارى‏ها در یک نسل، از طریق انتخاب عاقلانه جنس فرزند نه تنها مستقیماً به سود همان نسل است بلکه به سود انسان‏ها و نسل‏هاى آینده نیز خواهد بود.۴۶ آیا مى‏توان جنسیت فرزند را انتخاب کرد؟ اگر به دور وبر خود نگاه کنیم شاهد پیشرفت علم در همه زمینه‏ها به ویژه علم پزشکى خواهیم بود.شاید در گذشته انتخاب جنسیت فرزند غیر ممکن بود ولى با پیشرفت علم و معلوم شدن فیزیولوژى دستگاه تولید مثل،هم اکنون این مسئله ممکن و عملى شده است. آیا انتخاب جنسیت فرزند؛ دخالت در کار طبیعت نیست؟ آیا مى‏توان گفت:”دختر یا پسر شدن فرزند به خواست خداست و او صلاح و خیر ما را مى‏خواهد پس بهتراست ما مطیع خواست خدا باشیم و کارها را به او واگذار کنیم و در کار او دخالت نکنیم” در پاسخ مى‏گوییم تمام اتفاقاتى که در جهان مى‏افتد به خواست و اراده خداوند است و تاخداوند نخواهد هیچ کارى صورت نمى‏گیرد۴۷ ولى این مسئله با انتخاب و اختیار انسان تناقضى ندارد.انسان مى‏تواند با قدرت انتخاب خود مسیرها و روش‏هاى مختلفى را براى زندگى انتخاب کند ومسئولیت این انتخاب هم با خود اوست.در واقع خواست خدا این است که انسان راه‏هاى درست را انتخاب کند!مطیع خواست خدابودن با اینکه انسان وظیفه خود را انجام ندهد تفاوت دارد.سرتاسر زندگى پر از انتخاب است و وظیفه او این است که در عرصه انتخاب‏ها بهترین‏ها را انتخاب کند. تولد هر نوزاد به خواست و اراده الهى است ولى ما براى اینکه زندگى سالم‏تر و خوشبخت‏ترى داشته باشیم به وسیله روش‏هاى تنظیم خانواده تعداد فرزندانمان را محدود مى‏کنیم؛این یک انتخاب است و مخالفت با خواست خداوند محسوب نمى‏شود. زندگى و مرگ کودک به دست خداست و ما مطیع خواست او هستیم ولى براى اینکه فرزندمان به بیمارى‏هاى مهلک دچار نشود واکسن‏هاى گوناگون به او تزریق مى‏کنیم و این هم یک انتخاب درست است و نه تنها مخالفت با خواست خدا نیست بلکه دقیقا مطابق با خواست اوست!۴۸ به همین ترتیب دختر یا پسر شدن فرزند هم به خواست خداوند است ولى ما براى اینکه خانواده‏مان آرامش بیشترى داشته باشد ترجیح مى‏دهیم که تعداد فرزندان پسر و دخترمان برابر باشد و به این خاطر با روش‏هاى ساده و طبیعى جنسیت آنها را قبل از باردارى انتخاب مى‏کنیم.این هم انتخابى دیگر است که مى‏تواند رفاه و آسایش بیشترى را براى ما به ارمغان بیاورد و به هیچ وجه مخالفت با خواست خداوند نیست!۴۹ سرتاسر زندگى پر از انتخاب است و انتخاب جنسیت فرزند یکى از آن انتخاب‏هاست ولى بسیارى از مردم ما ناخواسته و بدون اینکه خودشان بدانند جنسیت فرزند خود راانتخاب مى‏کنند و به طور ندانسته چند پسر یا چند دختر انتخاب مى‏کنند!آیا بهتر نیست که این انتخاب به طور آگانه باشد؟! جنس فرزند چگونه تعیین مى‏شود؟ چنانکه پیش از این گفتیم از ترکیب یک سلول جنسى مرد و یک سلول جنسى زن، سلول تخم به‏وجود مى‏آید. سلول تخم همان جنین یعنى فرزند آینده است. سلول جنسى مرد “اسپرم” و سلول جنسى زن “تخمک” نام دارد. تمام تخمک‏هایى که زن تولید مى‏کند داراى یک کروموزوم x هستند ولى اسپرم‏هایى که مرد تولید مى‏کند بر دو نوع هستند، نیمى از آنها داراى کروموزوم x و نیمى دیگر داراى کروموزوم y هستند. حال اگر اسپرمى که با تخمک لقاح پیدا مى‏کند داراى کروموزوم x باشد، تخم ایجاد شده دو کروموزوم x خواهد داشت و دختر خواهد شد. ولى اگر اسپرمِ داراى کروموزوم y با تخمک ترکیب شود؛ تخم ایجاد شده یک کروموزوم x و یک کروموزوم y دارد و پسر خواهد بود. صدها میلیون اسپرم که نیمى از آنهاy و نیمى دیگرx هستند براى رسیدن به تخمک و لقاح با آن تلاش مى‏کنند و بر حسب اینکه کدام اسپرم زودتر به تخمک برسد و با آن لقاح یابد جنسیت فرزند تعیین مى‏شود. اساس روش‏هاى انتخاب جنسیت فرزند پایه و اساس روش‏هاى انتخاب جنسیت بر این نکات علمى استوار است که اسپرم‏هاى مرد دو نوع مى‏باشد، نیمی از آنها مولد پسرهستند(اسپرم های ایکس) و نیمی دیگر مولد دخترهستند (اسپرم های ایگرگ) توضیح بیشتر در ادامه همین بخش در بعضى روزهاى سیکل ماهانه، ترشحات مهبل و دهانه رحم خاصیت قلیایى دارد و در بعضى روزهاى دیگر خاصیت اسیدى دارد. بعضى غذاها باعث قلیایى شدن ترشحات رحم و مهبل مى‏شوند و بعضى غذاها آن را اسیدى مى‏کنند. اگر محیط رحم و مهبل قلیایى باشد، اسپرم‏هاى مولد پسر (y) به راحتى وبا سرعت خود را به تخمک مى‏رسانند و نطفه فرزند پسر را منعقد مى‏کنند. اگر محیط رحم و مهبل اسیدى باشد، اسپرم‏هاى مولد دختر (x) شانس بیشترى براى رسیدن به تخمک دارند و در نتیجه فرزند دختر به‏وجود مى‏آید. براساس این یافته‏ها روش‏هاى گوناگون انتخاب جنسیت پیشنهاد شده است که بعضى از آنها بر تغذیه و بعضى بر فیزیولوژى باردارى تکیه دارند که در این قسمت چهار روش معرفی مى‏شود.البته اگر شما مى‏خواهید صاحب اولین فرزند زندگیتان شوید بهتراست که بدون هیچ اصرارى انتخاب جنیست را به طبیعت واگذار کنید و فقط براى سالم‏تر بودن فرزند خود برنامه ریزى کنید! روش‏هاى تغذیه‏اى در انتخاب جنسیت فرزند: دستور اول‏ در این روش با توجه به تاثیر غذاهای مختلف بر اسیدیته دستگاه تولید مثل و نقش این مسئله در پسر یا دختر شدن جنین مصرف بعضی خوراکی های معمولی برای پسر یا دختر شدن جنین تجویز می‌شود. دستور دوم‏ در این روش نیز با خواکی های معمولی که کمی اختصاصی تر از دستور اول است محیط رحم برای پذیرش پسر یا دختر آماده می‌شود. دستور سوم براساس تحقیقات انجام شده، ثابت شده است که تغییر در غلظت بعضى از املاح خون باعث کمک به انتخاب جنسیت مى‏شود. در این روش بر اساس تاثیر املاح بر پسر یا دختر شدن جنین دستوری ارائه شده است. دستور چهارم بر اساس تحقیقات دانشمندان آلمانی تعیین زمان نزدیکى، عامل اساسى در انتخاب جنسیت فرزند است۵۵٫بر این اساس روشی برای انتخاب جنیست فرزند به وجود آمده است.در این روش زمان تخمک گذاری باید به دقت تعیین شود. تمام زوج‏ها مى‏توانند صاحب فرزندانى با جسم و فکر سالم شوند به شرط آن‏که با آگاهى کامل و با انتخاب قبلى براى داشتن فرزند تصمیم بگیرند و با مسائلى که پیش از باردار شدن بر سلامت نطفه و جنین تأثیر مى‏گذارد آشنا شوند و با مراعات آنها بهترین شرایط را براى رشد و نمو فرزندى خوب و شایسته آماده کنند تا به خواست خداوند صاحب فرزندى صالح شوند؛فرزندى که گُلى باشد از گُل‏هاى بهشت‏۶۷٫دراین بخش مطالب مهمى را در این باره خواهید خواند. متخصصان معتقدند براى داشتن فرزند باید دست کم ۳ ماه پیش از باردارى، براى آن برنامه ریزى و خود را براى آن آماده کرد. بااین حساب مى‏توان گفت که باردارى ۹ ماه نیست بلکه ۱۲ ماه است! -زن باید از لحاظ جسمى و روحى آمادگى باردار شدن را به دست آورده باشد.براى تمام زوج‏هابه ویژه براى دختران ،آشنایى با دوران باردارى،آبستنى،زایمان،کودک دارى و تربیت کودک اهمیت فراوان دارد و مى‏تواند به رویارویى بهتر مادر با مسائل و مشکلات باردارى کمک کند۶۸٫ -بهترین سن براى باردارى زنان ۲۰ تا ۳۵ سالگى است.اگر دخترى زودتر از ۲۰ سالگى ازدواج کرده باشد بهتر است تا رسیدن به این سن از باردارى جلوگیرى کند.کودکانى که از ماداران کمتر از ۱۸ سال متولد مى‏شوند عموما” زودتر از موقع مقرر به دنیا مى‏آیند و در هنگام تولد وزن کمترى دارند و امکان مرگشان در سال اول زندگى زیاد است.علاوه بر آن سلامت مادرانشان نیز در خطر است.حاملگى‏هاى پس از ۳۵ سال نیز براى مادر و کودک خطراتی را به همراه دارد.۶۹ -از لحاظ فیزیولوژى بهترین زمان لقاح تخمک و اسپرم در زمانى است که تخمک به تازگى آزاد شده باشد (یعنى در روز چهاردهم دوره ماهانه).بدین منظور باید روز چهاردهم و روز تخمک گذارى مشخص باشد به این خاطر اگر قاعدگى نامرتب باشد حتما” باید با مراجعه به پزشک مشکل را برطرف نمود وپس از آن براى داشتن فرزند تصمیم گرفت.۷۰ -رعایت فاصله زمانى بین فرزندان از مسائل دیگرى است که اهمیت دارد.این فاصله ترجیحا” پنج سال مى‏باشد تا در این فاصله زمانى،زن بتواند نیرو و توان مصرف شده خود را دوباره به‏دست آورد. -خون زن باید از جنبه‏هاى مختلف مورد آزمایش قرار گیرد؛از جمله: -از نظر نوع گروه خون و Rhآن تا از ابتلاء کودک به زردى پیشگیرى شود. -از نظر میزان هموگلوبین براى تعیین کم خونى‏ -از نظر بیمارى‏هاى آمیزشى -تزریق واکسن‏هاى ضرورى از موارد مهم دیگر است. به عنوان مثال بیمارى سرخجه بیمارى است که اگر مادر در دوران باردارى به آن مبتلا شود عوارض وخیمى بر روى کودک مى‏گذارد و بهتر است به همین منظور و با مشورت پزشک دست کم سه ماه پیش از باردارى این واکسن تزریق شود.یعنى زنى که واکسن سرخجه دریافت مى‏کند نباید باردار باشد و دست کم تا سه ماه بعد از آن نیز نباید باردار شود. -واکسن دیفترى و کزاز ،واکسن‏هایى هستند که هر ۱۰ سال یک بار باید تجدید شوند. -زنانى که از داروهاى اعصاب استفاده مى‏کنند و همچنین کسانى که به صرع ،لوپوس ،بیمارى‏هاى کلیوى، آسم ،مشکلات قلبى، اختلالات ژنتیکى و… مبتلا هستند پیش از باردارى باید در باره وضع جسمانى و سلامت خود با پزشک متخصص مشورت و از خطرات داروها براى سلامت جنین آگاهى پیدا کنند۷۱ -برنامه‏هاى ترک سیگار که بر اساس دوره پیش از باردارى تنظیم مى‏شوند بسیار مهم هستند یعنى زنان سیگارى باید پیش از باردارى سیگار خود را ترک کنند. مصرف دخانیات با سقط خود به خود در سه ماه اول باردارى و تولد نوزاد نارس، تولد نوزاد مرده و محدودیت رشد کودک ارتباط زیادى دارد.۷۲ -مشاوره ژنتیک براى زوج‏هایى که نسبت فامیلى نزدیک دارند بسیار مهم است زیرا احتمال ابتلاى کودک به بیمارى‏هاى ارثى مانند صرع، هموفیلى، اسکیزوفرنى، تالاسمى، کوتولگى، مونگولیسم و بعضى معلولیت‏ها بررسى مى‏شود و از به‏وجودآمدن کودک بیمار و رنجور جلوگیرى مى‏کند. -بسیارى از خطراتى که براى جنین و مادر به وجود مى‏آید مربوط به زمانى است که او اصلا” نمى‏داند که باردار است!مثلا” تحقیقات نشان داده است در زنانى که پیش از باردارى اسید فولیک کافى دریافت کرده‏اند نارسایى‏هاى عصبى در جنین (اسپینا بیفیدا)به طور مشخص کاهش مى‏یابد.اما بر طبق آمار حدود ۷۰ درصد از باردارى‏ها برنامه ریزى شده نیستند و زنان اغلب متوجه باردارى خود نیستند و اسید فولیک مصرف نمى‏کنند.۷۳ -سلامت جنین به سلامت اسپرم و تخمک بستگى دارد و غذاهاى مختلف بر سلامت اسپرم و تخمک تأثیر مستقیم مى‏گذارد به گونه‏اى که غذاهاى مسموم و نامناسب سلولهاى جنسى را ضعیف و رنجور مى‏کند و طبیعى است که از سلول‏هاى رنجور فرزند خوب به وجود نمى‏آید از این رو خوردن غذاهاى مانده و فاسد،مشروبات،مصرف مواد مخدر۷۴،آبجو(ماءالشعیر)و رازیانه‏۷۵ اسپرم را ضعیف مى‏کند و باید از آنها پرهیز کرد.همچنین غذا نخوردن،غذاى کامل نخوردن و یا غذاى بسیار خوردن اسپرم را بیمار مى‏کند.از طرف دیگر باید نسبت به مصرف پروتئین ،اسید فولیک ،کلسیم و آهن توجه بیشترى داشت.امروزه توصیه مى‏شود که این مواد مغذى پیش از باردارى و در دوره برنامه ریزى براى باردارى استفاده شوند تا ذخایر بدن به حد مطلوبى برسد.۷۶ جوانه گندم‏۷۷،جگرسیاه،دل،قلوه،پیاز،سیر۷۸،مواد فسفردار،خوراکى‏هاى داراى ویتامین‏هاى CوA از خوراکى‏هایى هستند که غذا را کامل مى‏کنند و مصرف آنها پیش از بارداری لازم مى‏باشد۷۹٫ -علاوه بر این موارد،کسالت و بیمارى و خستگى بر کیفیت اسپرم تأثیر نامطلوب مى‏گذارد. -علاوه بر این موارد أمیزش در هنگام کسالت و بیمارى و خستگى بر کیفیت اسپرم تأثیر نامطلوب مى‏گذارد. در دستورهاى اسلامى براى داشتن فرزند سالم و صالح علاوه بر سفارش به دقت در انتخاب همسر به نکات دیگرى در مورد زمان و مکان آمیزش اشاره شده است که بعضى از آنها را ذکر مى‏کنیم: -مکان‏هاى نامناسب:در زیر درخت میوه دار ، برروى پشت بام ، در مقابل آفتاب و تابش مستقیم نور آن ، در مکانى که فرد دیگر(حتى بچه) متوجه آنها باشد ، در حالت ایستاده -زمان‏هاى نامناسب:در اول،وسط و آخر ماه قمرى ، در شب عید فطر و قربان ، بین اذان و اقامه ، شب چهارشنبه ، (ساعات اول شب ، پس از احتلام و پیش از غسل‏کردن(بخش سوم فصل اول را دوباره بخوانید -همچنین توصیه شده است که در آن هنگام با توجه به خداوند و ذکر نام او و گفتن کلمه “بسم‏الله‏الرحمن‏الرحیم” فکر و ذهن از ناپاکى‏ها پاک شود.۸۰ از لحاظ علم کروبینولوژى سال ماه روز و لحظه انعقاد نطفه مهم است(اگر چه گاهى اوقات از آن به شکل خرافه‏گونه (استفاده مى‏شود اکنون نطفه جنین منعقد شده است.از اولین لحظه‏اى که نطفه جنین تشکیل و باردارى آغاز مى‏شود؛مسائل فراوانى بر روح و جسم جنین تأثیر مى‏گذارد. وظیفه پدر و مادر است که با شناخت آن مسائل، بهترین شرایط را براى رشد جسمى و روحى جنین فراهم کنند تا بتوانند فرزندانى بهتر و سالم‏تر داشته باشند. سلامت جنین و مادر، به غذایى که مادر در زمان آبستنى مى‏خورد بستگى دارد. غذاى مصرفى مادر بر رنگ چهره،رنگ مو،رنگ چشم و بعضى صفات دیگر جنین تأثیر مى‏گذارد ولى چیزى که اهمیت بیشترى دارد سلامت مادر و کودک است. در حقیقت ۸۰ درصد ناهنجارى‏هاى کودکان به مشکلات دوران حاملگى مربوط است و با مراقبت‏هاى لازم مى‏توان از بیشتر اینگونه ناهنجارى‏ها جلوگیرى کرد۸۱٫در این بخش مطالبى را در این باره خواهید خواند. رژیم غذایى مادر در دوران باردارى‏ در قدیم عقیده داشتند که خوراک زن حامله باید دو برابر غذاى زنان دیگر باشد؛ البته درست است که زن حامله به مقدار بیشترى غذا احتیاج دارد ولى خوراک روزانه او نباید از حد معینى تجاوز کند. زیرا افراط در غذا نه تنها مفید نیست بلکه زیان‏آور نیز مى‏باشد. اهمیت و ارزش غذا بستگى به نوع آن دارد نه به مقدار آن.از طرف دیگر عده‏اى فکر مى‏کنند که هرچه جنین ضعیف‏تر و لاغرتر باشد آسان‏تر به دنیا مى‏آید ولى امروزه این نظر رد شده است زیرا هر قدر یک زن بخواهد جنین خود را ضعیف کند خودش هم ضعیف مى‏شود و انسان ضعیف همان‏طور که انرژى و توان راه رفتن را ندارد؛ توان و انرژى زایمان را هم نخواهد داشت. زایمان؛ کار ساده و آسانى نیست؛ انرژى و نیرو مى‏خواهد و این نیرو آسان به دست نمى‏آید مگر اینکه در زمان آبستنى تغذیه خوب باشد. باید بدانیم بزرگ یا کوچک بودن نوزاد ارتباط چندانى با مقدار و نوع غذاى مصرفى مادر ندارد و در این زمینه، توارث و بیمارى‏ها بیشتر دخالت دارند. در برنامه غذایى روزانه زن باردار علاوه بر غذاهاى قندى و چربى و نشاسته که حرارت و انرژى تولید مى‏کنند مواد دیگرى از قبیل ویتامین‏ها و مواد معدنى باید باشد.این مواد براى به‏کار انداختن قواى حیاتى و فعالیت سلول‏هاى بدن بسیار لازمند و کمبود آنها در بدن ایجاد ناراحتى‏هاى گوناگون مى‏کند.اصل مهم این است که مادر باید در دوران آبستنى غذاهاى تازه و طبیعى مانند سبزى‏ها و میوه‏ها مصرف کند و تاجاییکه مى‏تواند از مصرف خوراکى‏هاى مصنوعى مانند سرخ کردنى‏ها و شیرینى‏ها وغذاهاى شور پرهیز کند.۸۲ خوراک روزانه زنان باردار از نظر اهمیت و ارزش غذایى به چند گروه تقسیم مى‏شود:۸۳ گروه اول:شیر و لبنیات‏ شیر کامل ترین و سالم ترین غذای طبیعی است.شیر دارای کلسیم و فسفر و ویتامین های آ و ب است که برای استخوان بندی و دندان جنین بسیار ضروری است. همچنین شیر، به‏خاطر داشتن پروتئینى که به راحتى هضم و جذب مى‏شود، براى ساختن نسوج و بافت‏هاى بدن لازم است.میزان مصرف شیر؛ روزانه یک لیتر است که مى‏توان آن را سرد یا گرم، ساده یا با کاکائو نوشید.اگر شیر به تنهایى استفاده شود، چاق نمى‏کند، ولى اگر همراه با مواد دیگر نشاسته‏اى و قندى مصرف شود چاق‏کننده است. پنیر و ماست هم از بهترین غذاهایى هستند که مى‏توانند جانشین شیر شوند. کمبود کلسیم در زنان باردار موجب پادرد،کمردرد و شکستن استخوان و در کودک موجب نرمى استخوان مى‏شود.چون شیر و فراورده‏هاى آن چرب است بهتر است مادر باردار از شیر و فراورده‏هاى شیرى کم چربى استفاده کند.۸۴  گروه دوم:سبزى‏ها مانند اسفناج،نخود فرنگى، انواع کلم، هویج، سیب‏زمینى، کاهو، ذرت، خیار، قارچ، پیاز، ترب، چغندر، بادمجان، کدو، و سایر میوه‏هاى فصلى. این سبزى‏ها علاوه بر ویتامین و مواد معدنى داراى سلولوز هم هستند که از یبوست -که در دوران باردارى شایع است – جلوگیرى مى‏کنند. مرکبات و گوجه‏فرنگى سرشار از ویتامین C هستند. احتیاج مادر به ویتامین C در زمان باردارى دو برابر مى‏شود و باید حتماً مصرف شوند.۸۵ ویتامین‏C در اثر ماندن و پختن از بین مى‏رود بنابراین مادر باردار باید میوه و سبزى‏هاى تازه مصرف کند.۸۶ سبزى‏هاى داراى برگ سبز تیره(مانند گل کلم واسفناج)منبع خوبى براى اسید فولیک هستند.اسید فولیک براى رشد سیستم عصبى جنین خصوصا” در هفته‏هاى اول باردارى بسیار لازم است. در کل باید گفت میوه‏جات و سبزى‏هاى خام و تازه در لطافت پوست و زیبایى مادر و فرزند، تأثیر فراوان دارند.خوردن همه روزه انگور و سیب توصیه مى‏شود. گروه سوم:مواد پروتئینى،گوشت قرمز و سفید (مرغ، ماهى) و تخم‏مرغ‏ یک عدد تخم‏مرغ براى زن باردار هر روز صبح غذاى خوبى است زیرا در زرده تخم‏مرغ مقادیر زیادى آهن و ویتامین وجود دارد و آهن یکى از مواد اصلى تشکیل‏دهنده خون است. در ماه‏هاى آخر باردارى مادران مقدار زیادى از آهن را به جنین منتقل مى‏کنند و در نتیجه بسیارى از آنان مبتلا به کم‏خونى مى‏شوند؛از طرف دیگر جنین مقدار زیادى از آهن را در کبد خود ذخیره مى‏کند تا براى چند ماه بعد از تولد که تنها از شیر تغذیه مى‏کند از ذخیره آهن براى رفع احتیاجات خود استفاده کند؛بدین ترتیب اهمیت آهن براى سلامت مادر و جنین روشن مى‏شود. البته امروزه پزشکان براى اطمینان، قرص‏هاى آهن را براى مادران باردار تجویز مى‏کنند.قرص آهن بهتر است همراه با غذا یا آب مصرف شود تا زن باردار به یبوست دچار نشود.۸۷ گوشت گوساله، گاو، گوسفند براى زنان باردار مفید است. ماهى‏ها هم خوب هستند ۸۸به‏شرط اینکه تازه باشند (ماهى شور مناسب نیست) جگر هم به علت داشتن آهن و مس براى مادران باردار مفید است.اگر گوشت همراه با خوراکى‏هاى داراى ویتامین‏ ث مصرف شود مقدار بیشترى از آهن آن جذب بدن مى‏شود.۸۹ گروه چهارم:نان، جوانه گندم، حبوبات‏چون نان در معده تخمیر مى‏شود نباید بیش از ۲۰۰ گرم در روز خورده شود. نانى که از آرد گندم و سبوس آن تهیه مى‏شود به رنگ زرد و مایل به قهوه‏اى است و ارزش غذایى و ویتامین زیاد دارد ولى نانى که از آرد سفید به دست مى‏آید از آنجا که سبوس ندارد ارزش غذایى کمترى دارد زیرا سبوس گندم مقدار فراوان آهن و ویتامین‏هاى مختلف از گروه ب و ای دارد و تقریباً ۹۰ درصد ویتامین‏هاى گندم در پوست گندم (سبوس گندم) است. کمبود ویتامین ب در انسان ، سبب ناراحتى‏هاى اعصاب، کم‏اشتهایى و حالت تهوع و اختلالات گوارشى و کمبود ویتامین ب و ای در نیمه اول باردارى سبب سقط جنین و در نیمه دوم باردارى سبب نقص در سلامت نوزاد مى‏شود. پیاز خام یکى از خوراکى‏هاى ضدمیکروب است و در هضم غذا مخصوصاً مواد نشاسته‏اى اثر نیکو دارد. حتماً هنگام مصرف برنج، پیاز مصرف کنید تا به کمبود ویتامین ب دچار نشوید. در ضمن بهتر است برنج را به‏صورت آبکش شده مصرف کنید.۹۰ گروه پنجم:  مواد روغنى، انواع کره نباتى (کره مارگارین یا گیاهى) و کره حیوانى. براى جذب بعضى ویتامین‏ها مانند آ – د – کا – ای چربى لازم است. در چه خوراکى هایى ویتامین‏ها و املاح مهم وجود دارند؟ ویتامین آ : عامل رشد و نمو و تولید نسوج (روغن ماهى، جگر، هویج(کاروتن)، زردآلو ویتامین‏هاى گروه ب : عامل تعادل اعصاب و عضلات(سبوس غلات،مخمر آبجو، جوانه گندم، جگر، سیب، آلو ویتامین ث: ضدکم‏خونى، خستگى، ضعف (تمام میوه‏ها به ویژه لیمو، پرتقال، گوجه‏فرنگى، انگور ویتامین د: براى جذب کلسیم و ساخته شدن استخوان (آناناس ،روغن ماهى ویتامین ای: تولید مثل و تقویت عضلانى(جوانه غلات، کلم، کاهو، جگر گاو،زرده تخم مرغ،شیر ویتامین کا: ضد خونریزى (برگ‏هاى سبز ،کلم ،اسفناج،کاهو)۹۱  - کلسیم :ضرورى براى استخوان و دندان ،رشد،اعصاب،قلب(شیر،پنیر، گل کلم،شلغم-پرتغال – لوبیا فسفر:مؤثر در رشد و نمو و فعالیت مغز(شیر،گردو، فندق، گندم ،جو آهن: ساخته شدن خون (گوشت و ماهى، اسفناج، زیتون، تخم مرغ،لوبیا،نخود، عدس گوگرد:براى دفاع بدن در مقابل میکروب‏ها،جلوگیرى ازمسمومیت،زیبایى پوست،(جگر،قلوه،شیر،کره، پیاز،سیر ید:براى رشد و نمو بدن ،فعالیت و نشاط هوش واستعداد(نمک‏هاى ید دار ،لوبیاسبز،پیاز، شلغم منیزیوم:براى رشد و نمو بدن(گردو، فندق، بادام، لوبیا، عدسپتاسیم: براى رشد و نمو،تنظیم ضربان قلب و فشارخون(زیتون، لوبیا،نخود،گندم،فندق،سیب زمینى)۹۲ ویار یا دل‏بهم‏خوردگى:مطابق آمار،بیش از یک سوم زنان باردار از دل بهم‏خوردگى و تهوع شکایت مى‏کنند. این حالت بیشتر، صبح‏ها بعد از برخاستن از خواب به‏وجود مى‏آید و گاهى از اوقات به‏قدرى شدید و ناراحت کننده است که منجر به استفراغ مى‏شود. این حالت ممکن است خیلى زود مثلاً دو هفته بعد از باردارى ظاهر شود ولى معمولاً شدت آن در ماه‏هاى اول و دوم باردارى است و تا اوایل چهار ماهگى از بین مى‏رود. در پیدایش ویار عوامل روحى و عصبى تا حدى مؤثر است. این تهوع علاوه بر آنکه زن حامله را از غذا خوردن بازمى‏دارد ممکن است براى رحم و جنین خطرناک باشد. بنابراین پیشگیرى از آن ضرورى است.۹۳ براى این مسئله علل و راه درمان‏هاى متعدد ذکر شده است.عده‏اى معتقدند دل بهم‏خوردگىِ زمان آبستنى نتیجه کمبود ویتامین‏هاى گروه ‏ب و مخصوصاً ب ۱ و ب ۲ است و علت آن این است که در اثر بزرگ شدن رحم، در معده اختلالاتى پیدا مى‏شود و باکتری های مفیدى که در معده تولید ویتامین‏هاى گروه ‏ب مى‏کنند از عمل بازمى‏مانند؛بنابراین خوردن این ویتامین‏ها مانع این عوارض مى‏شود و زن حامله باید همه روزه این ویتامین‏ها را مصرف کند.سیرابى ، شیردان، دل، قلوه و جگرسیاه از بهترین منابع تأمین کننده ویتامین‏هاى گروه‏ ب هستند. مخصوصاً سیرابى و شیردان براى جلوگیرى از دل بهم‏خوردگى اثر معجزه‏آسا دارد. زیرا علاوه بر داشتن مقادیر زیاد ویتامین‏هاى ب ، موادى دارند که براى معده و جلوگیرى از دل بهم‏خوردگى مفید است.۹۴ - عده‏اى از پزشکان عقیده دارند؛ خالى بودن معده حالت تهوع را زیادتر مى‏کند. بنابراین بهتر است تعداد دفعات غذا خوردن را بیشتر کنید و در عوض هر بار غذاى کمترى بخورید. ضمناً تحقیقات نشان مى‏دهد، یبوست مزاج نیز حالت تهوع را تشدید مى‏کند بنابراین رژیم غذایى مناسب و خوردن ملین‏ها مفید است. - همچنین متخصصان گیاهان دارویى در آزمون‏هاى اخیر، ریشه خشک شده زنجبیل را با موفقیت براى درمان تهوع بسیار شدید در دوران باردارى به کار برده‏اند.۹۵ - خوردن “به” نیز از ویار جلوگیرى مى‏کند و در ضمن از سقط جنین جلوگیرى مى‏کند و فرزند را نیز زیبا مى‏کند.۹۶  ماست و پنیر به علت داشتن ویتامین و مخمرهاى مخصوص، براى جلوگیرى از تهوع مفید هستند ولى خوردن ماست ترش براى زن آبستن مفید نیست و پنیر مانده هم سودى ندارد.۹۷ خوردن همه روزه یک لیتر شیر براى زن آبستن ضرورى است. اثر برخى خوراکى‏ها برروى جنین:۹۸ براى زیاد شدن موى سر: شنبلیله‏ زیبایى پوست:روغن زیتون،نعناع،میوه‏هاى داراى ویتامین ثغذاهاى مانده،مصرف بیش از حد غذاهاى گوشتى و نیز مصرف دخانیات باعث تیره و کدر شدن پوست نوزاد مى‏شود. مشکى‏شدن مو:غذاهاى داراى ویتامین د،گوگرد و منگنز- نور مستقیم آفتاب،روغن ماهى،پیاز،سفیده تخم مرغ جلوگیرى از ماه گرفتگى صورت نوزاد: دورى از شرایط ترس‏زا،مصرف میوه‏هاى شیرین در هنگام ترس‏ جلوگیرى از اگزماى اطفال: مصرف ویتامین آ ،روغن ماهى،پرهیز از مصرف ادویه‏هاى تند۹۹ جلوگیرى از لکنت زبان کودک: میوه‏ها و سبزى‏هایى که ویتامین ب و د دارند۱۰۰ دستور براى سهولت زایمان: در روزهاى آخر آبستن مجدداً متوجه ویتامین‏هاى ب شوید زیرا این ویتامین‏ها درد زایمان را کم و خاصیت ارتجاعى نسوج را زیاد مى‏کند. هورمون زنانه مخصوصاً رازیانه و شیوید در روزهاى آخر آبستنى بسیار مفید است و وضع حمل را آسان و خاصیت ارتجاعى رحم را زیاد مى‏کند. ضمناً براى زیاد شدن شیر نیز مفید است.۱۰۱ - زنان حامله اگر یک ماه قبل از وضع حمل دمکرده مریم گلى را مرتب بنوشند آسان‏تر وضع حمل مى‏کنند.۱۰۲ - براى برطرف کردن درد زایمان، زن حامله باید از آغاز ماه نهم حاملگى تا آخرین روز تولد طفل هر روز صبح ۲ قاشق چایخورى روغن بادام بخورد.۱۰۳ - همچنین آب پرتقال براى کاهش درد زایمان و برطرف کردن بى‏اشتهایى مفید است و مواد حیاتى مورد نیاز مادر را تأمین مى‏کند.۱۰۴ نکات دیگر: مدت زمان حاملگى در تعداد زیادى از زنان سالم محاسبه شده و نشان مى‏دهد که بسیار نزدیک به ۲۸۰ روز یا ۴۰ هفته است.مدت حاملگى از اولین روزى که لقاح انجام شد تا خاتمه مدت حامگلى ۲۶۷ روز است‏۱۰۵این‏گونه متداول است که براى تعیین تاریخ زایمان ۷ روز به تاریخ اولین روز آخرین قاعدگى اضافه کرده و ۳ ماه به عقب برمى‏گردند روش نگل.۱۰۶ از پرخورى و خوردن غذاهاى بسیار چرب و سنگین، خوددارى کنید. از مصرف نمک و یا غذاهاى شور خوددارى کنید. در هواى معمولى ۴ تا ۵ لیوان آب مورد نیاز بدن است و در هواى گرم چون بدن عرق مى‏کند، باید آب بیشترى نوشید.آب میوه‏جات و دوغ و چاى هم اگر بیش از اندازه مصرف نشوند؛ ضررى ندارند. از بهترین غذاهایى که مى‏تواند جنین را در دوران حاملگى حفظ کند جوانه گندم است. (طرز تهیه جوانه گندم را در توضیحات آخر کتاب بخوانید ) تعدادى از داروها هستند که مشخص شده است که اگر مادر در دوران حاملگى مصرف کند سبب ناهنجارى جنین او مى‏گردد و تعداد پرشمارى دارو وجود دارد که مشکوک شناخته شده است (از جمله آسپرین و شربت‏هاى سینه درد)از این رو توصیه مى‏شود مادر باردار از مصرف خودسرانه دارو به ویژه در ۶ هفته اول باردارى اکیدا” خوددارى کند.۱۰۷ بیمارى‏هاى ویروسى (آنفلونزا- اوریون ،توکسوپلاسموز،..)مى‏تواند باعث مشکلاتى براى جنین و حتى سقط آن شود.از این رو مادر حامله خصوصا” در ۳ ماه اول باردارى باید سعى کند با کسانى که به بیمارى‏هاى ویروسى و عفونى مبتلا هستند تماس نداشته باشد.۱۰۸ مصرف سیگار و الکل در دوران باردارى ممکن است سبب کم شدن وزن جنین و حتى سقط جنین شود از این رو مادر باردار باید از آن‏ها دورى کند.۱۰۹ براى زن آبستن افراط در خوردن همه خوراکى‏ها ممنوع است و نباید هیچ غذایى را خارج از اندازه بخورد. تنوع در غذا بهترین روشى است که زن آبستن باید به‏کار ببندد. یعنى از تمام خوراکى‏ها استفاده کند ولى در خوردن زعفران، جعفرى، غوره، آبغوره، اسفند، زیره، سیاه‏دانه، دارچین و ادویه احتیاط کند.۱۱۰ غذاهاى مانده مخصوصاً غذاهاى گوشتى مانده براى زن آبستن از بدترین سم‏هاست.خوردن سوسیس، کالباس، ژامبون، ساردین و سایر کنسروها و همچنین خوردن ماهى خام و یا ماهى مانده به کلى ممنوع است.۱۱۱ نکته:متنوع خوردن غذا به این معنى است که زن باردار در طول روز غذاهاى متنوع بخورد نه اینکه در یک نوبت چندین نوع غذا را در معده بریزد. خانم‏هاى باردارى که تا ۴ یا ۵ ماهگى هر روز صبح به مدت ۱۵ دقیقه ورزش سبک در هواى آزاد کنند و از ۵ ماهگى به بعد هر روز تقریباً دو کیلومتر در هواى آزاد پیاده‏روى کنند، زایمانشان راحت‏تر از دیگران است‏۱۱۲٫ در ضمن پیاده‏روى براى قوى شدن عضلات بدن، مرتب شدن دستگاه گوارش، خواب راحت و طولانى و رسیدن اکسیژن بیشتر به بدن، مناسب و مفید است و زایمان را آسان و سریع مى‏کند.۱۱۳ کارکردن و ادامه دادن به شغل قبلى در هنگام باردارى زندگى را شیرین‏تر مى‏کند.مادر باردار مى‏تواند حداقل ۶ ماه اول دوران باردارى را کار کند از آن به بعد اگر عوارضى ایجاد نشد وکار سخت و خسته کننده نبود ادامه دادن آن مانعى ندارد.۱۱۴ مشکلات روحى (ترس، اضطراب) کمبود شدید غذایى یا کمبود ویتامین‏ها به‏خصوص ویتامین C مى‏تواند موجب سقط جنین شود.۱۱۵ مادرانى که عصبانى هستند یا بنیه ضعیف دارند شیر کمترى تولید مى‏کنند ولى برعکس مادران خوش‏اخلاق و خنده‏رو مقدار بیشترى شیر تولید مى‏کنند.۱۱۶پس بهتر است براى خوش اخلاق بودن برنامه ریزى کنید! *** *** مسئولیت مرد دوران باردارى براى یک زن دورانى حساس است.در جریان باردارى، احساسات و عواطف زن تغییراتى مى‏کند. وظیفه مهم مرد این است که در این مواقع بحرانى از همسر خود مراقبت کامل کند و وسایل آسایش و راحتى او را به بهترین شکل فراهم نماید. ضمن کمک در انجام کارهاى خانه، همسرش را تشویق کند که تمام دستورهاى طبى و بهداشتى را که براى سلامت او و نوزاد لازم است مراعات کند.براى تقویت روحیه او وسایل تفریح و آسایش او را فراهم نماید.رفتن به سینما،پارک و قدم زدن در هواى آزاد از کارهایى است که در روحیه همسرتان تأثیر فروان دارد.در مورد نوزاد آینده و نقشه‏هاى آینده با او صحبت کنید. در مواقعى که او ناراحت و عصبانى است او را درک کنید، خونسرد باشید، و طورى وانمود کنید که از این بابت نگران نیستید و در ضمن کارى نکنید که همسر شما عصبانى و یا ناراحت شود.به همسر خود بگویید و نشان بدهید که از حاملگى او خوشحالید و تا مى‏توانید او را به آینده امیدوار کنید.از او به خاطر هیچ چیز ایراد نگیرید.هرگز به او نگویید که از جنس مخصوصى (پسر یا دختر) خوشتان مى‏آید و اگر عقیده شما را پرسید بگویید که نوزاد پسر یا دختر براى شما فرقى ندارد و واقعیت هم همین است که فرزند پسر و دختر هیچ فرقى با هم ندارند؛هر دو هدیه خداوند هستند و باید به خاطر آن‏ها سپاسگزار خداوند بود.۱۱۷ فشارهاى روحى علاوه بر اینکه بر جنین تأثیر سوء مى‏گذارد؛مى‏تواند باعث زایمان پیش از موعد شود؛از این‏رو شوهرى که بتواند این فشارها را براى همسرش کم کند خدمت بزرگى به او کرده است.۱۱۸ با توجه به اهمیت فراوان دوره باردارى لازم است که فرد باردار به طور مرتب تحت نظارت پزشک باشد و دستورهاى غذایى و دارویى او را رعایت کند و مطالب گفته شده در این فصل براى نشان دادن اهمیت دوران باردارى است و شما را از پزشک بى‏نیاز نمى‏کند. - اکنون نطفه تشکیل شده است و در درون رحم جاى گرفته است.از خون مادر تغذیه مى‏کند روز به روز بزرگتر وبزرگتر مى‏شود.هرچیزى که مادر مى‏خورد به او هم مى‏رسد.خوب باشد یا بد.مفید یا مضر.حتى هر احساسى که مادر داشته باشد در جنین هم تأثیر مى‏گذارد.غم یا شادى ناراحتى ،افسردگى نگرانى عصبانیت.حتى تصویرى که مادر در اتاق خود نصب مى‏کند و برنامه‏اى که از تلویزیون مى‏بیند و موسیقى‏اى که مى‏شنود بر او و جنین تأثیر مى‏گذارد.اگر اضطراب ،نگرانى و عصبانیت بر معده تأثیر سوء مى‏گذارد و باعث زخم معده مى‏شود ؛بر دیگر اندام‏ها از جمله رحم و بر جنین درون آن هم تأثیر منفى مى‏گذارد. دوران باردارى دوره‏اى است که براى مادر سختى و اضطراب به همراه دارد.سختى و مشقتى که شاید هیچ مردى نتواند آن را تحمل کند ولى مادر مى‏تواند !اگر انسان اشرف مخلوقات است مادر که نه ماه از او پذیرایى مى‏کند مقام و ارزش بالایى دارد.پیامبر اسلام(ص) در این باره مى‏فرماید:”زن آبستن مانند روزه دار شب‏زنده دار است…و هنگامى که کودک متولد شود چندان اجر و پاداش به مادر دهند که جز خدا کسى نداند… و براى هر شیر دادن یک کار نیک در نامه عملش نوشته مى‏شود و یک گناه او پاک مى‏گردد…”۱۱۹ و اگر باور کنیم که حاملگى دورانى معنوى و روحانى است ؛ پس شایسته است که مادر باردار به همان اندازه که به جسم جنین اهمیت مى‏دهد به روح و روان او نیز توجه کند و مراقب افکار و احساسات خود باشد.به خدااعتماد کند و با افکار و احساسات مثبت و سازنده روح خود و جنین را سیراب کند. به خدا اعتماد کند که خدا مهربان هستى است و همه چیز را به درستى به پیش مى‏برد اگر به او اعتماد کنیم!در اواخر دهه ۸۰، پژوهش‏ها و آزمایش‏هاى متعدد نشان دادند، دعا سبب بروز تحولات چشمگیرى در شرایط جسمى و روحى انسان مى‏شود. مستندترین بررسى‏ها در سال ۱۹۸۸ به‏وسیله دکتر “راندولف بیرد” متخصص قلب و عروق انجام شد. در بخش مراقبت‏هاى ویژه بیمارستان عمومى سانفرانسیسکو ۳۹۳ بیمار قلبى بسترى بودند. عده‏اى براى تعدادى از این بیماران دعا مى‏کردند و برای گروه دیگر دعایى نمى‏شد. هیچ‏کس نمى‏دانست که این بیماران در کدام گروه قرار دارند. تنها اسم کوچک مریض‏ها به انضمام شرح مختصرى از مریضى‏شان در اختیار دعاکنندگان نهاده شد. از آنها خواستند تا هنگام مرخص شدن بیماران از بیمارستان، هر روز برایشان دعا کنند. ولى در مورد این که چگونه به این عمل بپردازند و چه بگویند، توصیه‏اى نشده بود. هنگامى که بعد از گذشت ده ماه این پژوهش کامل شد، بیمارانى که برایشان دعا شده بود، از چندین حیث سود بردند: آنها پنج بار کمتر از گروهى که دعایى در موردشان نشده بود، نیاز به آنتى‏بیوتیک پیدا کردند. ۵/۲ دفعه کمتر دچار افت نبض شدند، و ایست قلبى، کمتر به سراغشان آمد. دکتر “ویلیام نومن” که اعتقادى به این مسائل نداشت با دیدن این نتایج اعتراف مى‏کند که پزشکان باید در نسخه‏هایشان بنویسند: “روزى سه مرتبه دعا کن”دانشمندان و پزشکان پیوسته با موارد جدیدى برخورد مى‏کنند که گویى یکى از آنها همین قدرت دعا باشد. مطالعات انجام شده نشان مى‏دهد که دعا تأثیر بسزایى در بهبود پرفشارى خون، جراحت‏ها، سردردها و نگرانى‏ها دارد. پیامدهاى دعا نه تنها در مواقعى که افراد براى تقاضاى مشخص دست به دعا برداشته‏اند سودمند است، بلکه زمانى هم که چیز خاصى طلب نکرده‏اند، نتیجه داشته است. مشاهدات حاکى از آن است که دعاى ساده “آنچه اراده توست، شدنى است.” از لحاظ کَمّى خیلى اثربخش‏تر از طلب مشخصى بود که در ذهن جاى داشت. در بسیارى از موارد ظاهراً یک حالت دین‏باورى، احساس سرشار از دیندارى و حس همدردى، فریادرسى، نیکوکارى و دلسوزى، زمینه را براى بهبود یافتن انسان فراهم مى‏سازد. دکتر “هربرت بنسون” استاد دانشکده هاروارد یکى از اولین پژوهندگانی بود که درباره فواید دعا مطالعاتى انجام داد. بر اساس‏پژوهش‏هاى وى، دعا باید آزادانه انجام شود. بیشتر مردم خود را ناچار مى‏بینند که دعایشان را هدفمندانه بر زبان جارى سازند. ولى پژوهش‏ها نشان مى‏دهد درخواستى که آزادانه صورت گیرد، نیز مى‏تواند چاره‏ساز باشد. در عبارات دعایى همانند: “خداوند بزرگتر است ” و “هرچه آفریدگار بخواهد” و “آنچه تو اراده کرده‏اى، همان است”؛ “بگذار چنین باشد”؛ “بهترین مقدرات را تعیین کن”. دعاگزاران خود را به طلب معینى محدود نمى‏کنند یا پیامى چندان پیچیده نمى‏فرستند. بسیارى از افراد در دعاهاى خود حالت تسلیم دارند و از پیامدهایش بهره‏مند مى‏شوند. دعا یادآور سرشت بى‏پایان ماست، بخشى از وجود ما شمرده مى‏شود که محدود به زمان و مکان معینى نیست و اعتراف جهان است به این که بشر تنها نیست و سرپرست دارد. ۱۲۰ از این‏رو توصیه مى‏کنیم در تمام زندگى به ویژه در دوران معنوى و مقدس باردارى با دعا و نیایش رابطه‏تان را با هستى و خالق آن تقویت کنید. دست خود را در دست خالق عالم قرار دهید و بدانید خداوند بزرگ‏تر است؛ بزرگ‏تر، داناتر، تواناتر و مهربان‏تر از هرکس؛ و از او بخواهید خیر دنیا و آخرت را به شما عنایت نماید. هر چیزى را که انسان تصور کند اتفاق خواهد افتاد. رؤیاهاى ما هرچه باشد به حقیقت خواهند پیوست. چشم انتظار هر چیز که باشید، عالم آفرینش آن را دیر یا زود به شما مى‏دهد پس بهتر است زندگى شادى را براى خود، فرزند و همسرتان تصور کنید و فرزند خود را به همان صورت که مى‏خواهید سالم و شاداب در نظر آورید. همیشه منتظر خیر و خوبى‏هاى فراوان از جانب خداوند براى خود و خانواده‏تان باشید و خودتان را براى دریافت خوبى‏ها آماده کنید.از خدا بخواهید همه خوبى‏ها را به شما بدهد و یقین داشته باشید همه آنها را به شما خواهد داد. انشاءا…